Than xuất lậu, từ đâu?

Ngay trong khai trường của Tập đoàn Than - Khoáng sản VN quản lý, do có chủ trương cho phép tận thu than, nhiều hợp đồng đã được các đơn vị thuộc tập đoàn này ký với các doanh nghiệp ngang nhiên bán, chuyển than ra ngoài như của riêng

Theo Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh Nguyễn Duy Hưng, mỗi năm có trên 10 triệu tấn than xuất theo đường tiểu ngạch hoặc xuất lậu sang Trung Quốc (TQ), song thực tế có thể nhiều hơn khiến Nhà nước thất thu hàng ngàn tỉ đồng. Song, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Than - Khoáng sản VN (TKV) Đoàn Văn Kiển lại cho rằng đây là con số không có cơ sở. Tuy nhiên, theo thông tin từ Hải quan Quảng Đông, Quảng Tây - TQ, năm 2007 nước này đã nhập 34 triệu tấn than từ VN. Như vậy, trong số 34 triệu tấn than này, chính thống từ TKV chỉ có 10 triệu tấn, vậy số còn lại ở đâu ra?

Mỏ lậu dài hàng chục cây số

Theo điều tra của chúng tôi, nguồn cung cấp lượng than khổng lồ xuất sang TQ mỗi năm, ngoài hàng chục khai trường khai thác theo kiểu tận thu của TKV là hàng trăm lò than thổ phỉ loại “cóc” trong phạm vi nhà dân, hoặc từ các dự án trồng rừng “ma” của các “đại gia”- thực chất là móc than đem bán. Những mỏ than lậu này kéo dài hàng chục cây số. Thiên nhiên ban tặng cho Quảng Ninh có than khắp nơi nên làn sóng lập dự án trồng rừng ở tỉnh này cũng nở rộ như nấm sau mưa, chỉ riêng thị xã Cẩm Phả đã có trên 100 dự án.

Do tỉnh Quảng Ninh quyết liệt tấn công các điểm khai thác than lậu, cũng như kiểm tra, kiểm soát vận chuyển than trên các tuyến đường, nên những ngày qua hoạt động than thổ phỉ trở nên yên ắng khác thường. Tại thị trấn Trới, huyện Hoành Bồ, chúng tôi không còn thấy cảnh xe than thổ phỉ chạy nườm nượp bất kể ngày đêm như cách nay khoảng một tuần.

Thâm nhập một số bãi than nằm ở các bến tại thị xã Cẩm Phả, trước mắt chúng tôi là những núi than khổng lồ rộng hàng vạn mét vuông, cao ngất ngưởng được phủ bạt. Người lạ khó lòng lọt vào khu vực này, song chúng tôi đã được một người dân địa phương dẫn vào đến bến khu vực 6. Chúng tôi hỏi than của ai, những người bốc xếp tại bến đều cho biết của T. “K”.

Công ty con của TKV được ưu ái

Theo tài liệu chúng tôi có được, TKV đã giao cho 9 đơn vị được phép xuất khẩu 3 triệu tấn than sang TQ. Tại nhiều điểm trong phạm vi khai trường của TKV đã xuất hiện các nhóm tự tổ chức thu gom ở các bãi thải và khai thác trái phép, ước tính lên tới hàng trăm ngàn tấn than trong thời gian qua. Chưa kể ngay trong khai trường của TKV quản lý, do có chủ trương cho phép tận thu than, nhiều hợp đồng đã được các đơn vị thuộc tập đoàn này ký với các doanh nghiệp (DN) ngang nhiên bán, chuyển than ra ngoài như của riêng. Cơ quan chức năng tỉnh Quảng Ninh đã phát hiện Công ty Cổ phần Đầu tư - Dịch vụ - Thương mại TKV ký nhiều hợp đồng với DN bên ngoài đưa cả phương tiện, thiết bị, lực lượng vào mỏ khai thác hàng chục vạn tấn than, thu được ít nhất 11 hợp đồng.

Hoạt động xuất lậu than còn được “thả cửa” khi Sở Kế hoạch - Đầu tư Quảng Ninh dễ dàng cấp phép cho 100 DN ngoài TKV được phép chế biến, kinh doanh than. Phần đông trong số này là các DN “ma” chuyên xuất hóa đơn khống hoặc quay vòng hóa đơn cho các tàu than xuất sang TQ. Thậm chí, nhiều DN chỉ do một người đứng sau chỉ huy, còn giám đốc đăng ký tên lại đang ở... trại cai nghiện hay là thợ hồ. Đã có 9 DN không thuộc TKV thuộc tỉnh Quảng Ninh quản lý được Bộ Công Thương và UBND tỉnh cấp phép tiêu thụ than đi TQ, nhưng nhiều người bên ngoài đã ăn theo bằng cách tổ chức các dịch vụ thu gom và thuê phương tiện để vận chuyển, tiêu thụ than.

Trên bờ biển Quảng Ninh dài hàng trăm cây số, ngoài 11 cụm cảng xuất than, còn nhiều cảng nhỏ do DN tư nhân quản lý được phép kinh doanh than. Một số cảng này được xem là sân sau, bãi tập kết của than thổ phỉ trước khi xuất lậu.