Trồng bắp lấy hạt chỉ thu được... cùi
Hơn 100 hộ nông dân ở tỉnh Trà Vinh trồng 35 ha bắp theo một hợp đồng “hấp dẫn” đang lao đao vì chỉ thu được cùi bắp. Trung tuần tháng 11-2004, Trung tâm Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp (CGTBKTNN) thuộc Viện Khoa học Nông nghiệp Miền Nam đã đến xã Hàm Giang, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh ký hợp đồng sản xuất bắp giống V98-1 với 124 hộ dân tại đây.
Theo hợp đồng, nhu cầu sản xuất của trung tâm đưa ra là 20 ha bắp giống, năng suất đạt 80 tấn bắp trái (đã lột vỏ). Trung tâm hỗ trợ cho bà con trồng bắp nguồn giống nguyên chủng và cho mượn 200.000 đồng/1.000 m2 đất sản xuất (không tính lãi), được quy ra hiện vật gồm phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Ngoài ra, bà con nông dân còn được tập huấn kỹ thuật trồng bắp giống và được 2 cán bộ kỹ thuật của trung tâm thường xuyên bám đồng để hỗ trợ suốt quá trình sản xuất. Sau khi thu hoạch, trung tâm sẽ thu mua với giá 3.200 - 3.400 đồng/kg bắp nguyên cùi... Những tưởng đây là một hợp đồng “ngon lành” sẽ giúp cho nông dân địa phương có được một mùa bội thu. Nào ngờ...Một trái bắp chỉ... lèo tèo vài ba hạt
Cuối tháng 1, đầu tháng 2- 2005, 124 hộ dân ở xã Hàm Giang gieo trồng khoảng 35 ha bắp giống. Nhìn thấy cánh đồng bắp phát triển tươi tốt, không ít người đã hình dung đến ngày thu hoạch “được mùa, cao giá”. Thế nhưng, vào những ngày đầu tháng 4, tức thời điểm trái bắp đã hình thành hạt, bà con kiểm tra và... giật mình khi phát hiện tỉ lệ hạt rất ít. Nhiều nông dân bắt đầu nghi ngờ đơn vị bao tiêu sản phẩm đã lừa gạt mình. Ông Thạch Út - một nông dân trồng bắp - thắc mắc: “Tôi áp dụng đúng kỹ thuật như cán bộ đã hướng dẫn, nhưng không hiểu sao 4 công bắp của tôi chỉ thu hoạch được khoảng 1 tấn. Chắc chắn là có vấn đề ở khâu cung cấp giống rồi”.
Theo tính toán của ông Út, bình quân chi phí sản xuất 1.000 m2 bắp giống dao động từ 600.000 - 800.000 đồng. Với giá bán 3.200 đồng/kg thì nông dân chắc chắn sẽ bị phá sản. Sự việc này nhanh chóng được nhiều hộ dân báo cáo lên chính quyền địa phương. Không tin đó là sự thật, đích thân ông Thạch Hel, Bí thư Huyện ủy huyện Trà Cú, đã đi khảo sát thực tế và chỉ biết kêu trời.
“Điệp khúc”... đổ thừa
Giải thích nguyên nhân vì sao bắp quá ít hạt, thậm chí có trái chỉ trơ ra cái... cùi bắp, thạc sĩ Lê Thanh Tùng, cán bộ phụ trách kỹ thuật của Trung tâm CGTBKTNN, cho biết có 2 nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Thứ nhất, về quy trình kỹ thuật, trung tâm cũng thường xuyên hướng dẫn cho bà con, nhưng số lượng người tuân theo rất ít. Theo lịch thời vụ, cây bắp sẽ được xuống giống chậm nhất vào giữa tháng 1. Thế nhưng, do một số diện tích lúa trên đồng chưa kịp thu hoạch nên cây bắp ở xã Hàm Giang bắt đầu xuống giống vào ngày 24- 1 đến ngày 7- 2- 2005, trễ hơn 20 ngày so với lịch thời vụ. Ngoài ra, một số hộ do tranh thủ trồng thêm dưa hấu ở khu vực lân cận ruộng bắp để kịp bán trong dịp tết Chol- Thnam Thmây của đồng bào dân tộc Khmer nên “quên” tập trung chăm sóc cây bắp. Thứ hai, mặc dù lịch bơm nước người dân thực hiện đều đặn, nhưng do điều kiện thời tiết nắng nóng nên ảnh hưởng rất lớn đến quá trình đậu trái của cây bắp.
Để đưa ra hướng giải quyết và rút kinh nghiệm sản xuất bắp giống, cuối tháng 4 vừa qua, Phòng NN&PTNT huyện Trà Cú và Trung tâm CGTBKTNN tổ chức cuộc họp với các hộ trồng bắp. Tại cuộc họp, một số bà con nông dân đã nhìn nhận là do thiếu sự đầu tư, chăm sóc nên đã làm ảnh hưởng đến chất lượng cây bắp. Tuy nhiên, các hộ dân cũng đặt vấn đề ngược lại là tại sao cán bộ kỹ thuật của Trung tâm CGTBKTNN không can thiệp ngay từ ban đầu để tránh thiệt hại cho người sản xuất? Về phía Trung tâm CGTBKTNN, thạc sĩ Lê Thanh Tùng hứa sẽ xem xét hỗ trợ giá trị thu mua bắp tương đương 2 tấn/ha để giảm bớt thua lỗ đối với những hộ nào tuân thủ các kỹ thuật trong sản xuất mà năng suất bắp không đạt 2 tấn/ha. Còn lại, các hộ không tuân thủ sẽ không được hỗ trợ. Với cách giải quyết này, nhiều hộ dân cho biết sẽ tiếp tục khiếu nại để nhờ chính quyền địa phương can thiệp.
Trao đổi với chúng tôi, một lãnh đạo Sở NN&PTNT tỉnh Trà Vinh cho biết việc Trung tâm CGTBKNN hợp đồng trồng bắp giống với bà con nông dân ở xã Hàm Giang không hề thông qua sở, nên nguồn giống sản xuất cũng chưa được kiểm chứng. Xét về góc độ pháp luật, Trung tâm CGTBKTNN đã vi phạm pháp lệnh về giống cây trồng vật nuôi do Nhà nước đã ban hành.