Tuyển bừa, lao động mất mạng ở nước ngoài
Để xảy ra tình trạng nhiều lao động Việt Nam tử vong khi làm việc ở nước ngoài một phần do doanh nghiệp xuất khẩu lao động tuyển chọn ẩu, lơ là kiểm tra sức khỏe, giáo dục định hướng cho người lao động
Đến thời điểm này, cơ quan thẩm quyền Đài Loan vẫn chưa công bố kết quả điều tra nguyên nhân lao động Nguyễn Quốc Phi của Việt Nam bị cảnh sát bắn 9 phát súng và mất mạng ở TP Tân Trúc ngày 31-8. Cái chết của lao động này cùng với việc thời gian qua nhiều lao động tử vong khi làm việc ở nước ngoài khiến dư luận hoang mang.
Chủ yếu đột tử
Rời bỏ quê hương để kiếm kế mưu sinh ở xứ người vốn là chuyện chẳng đặng đành nhưng ra đi rồi không bao giờ trở về nữa, người lao động (NLĐ) vô tình để lại gánh nặng cho người thân và gia đình. Phía sau lũy tre làng là những đứa trẻ mất cha, mất mẹ; những ông bố, bà mẹ mãi mãi rời xa con.
Cho đến nay, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Cục Quản lý lao động ngoài nước thuộc bộ này vẫn chưa có thống kê về số lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài tử vong hằng năm. Việc này là rất khó bởi ngoài số lao động xuất cảnh hợp pháp thì tình trạng lao động di cư bất hợp pháp không thể kiểm soát được. Dù vậy, theo một cán bộ làm công tác quản lý lao động ở nước ngoài, con số lao động tử vong ở nước ngoài là không nhỏ. Chẳng hạn như ở Angola, từ năm 2016 đến nay, ước có khoảng 50 lao động tử vong do bệnh tật, bị cướp sát hại. Tỉ lệ lao động Việt Nam tử vong ở nước ngoài được cho là cao hơn nhiều so với làm việc trong nước.
Về nguyên nhân, ngoài số ít trường hợp chết ở nước ngoài do va chạm, đánh nhau thì đa số trường hợp NLĐ chết ở nước ngoài do tai nạn lao động, tai nạn giao thông, đột tử. Trong đó, tử vong do đột tử chiếm đa số.
Điều đáng nói là những trường hợp tử vong do đột tử đều có nguyên nhân từ các trường hợp có tiền sử bệnh tim mạch. Khi NLĐ đến làm việc ở một số quốc gia có khí hậu khắc nghiệt như các nước thuộc khu vực Trung Đông hay cả Malaysia, Hàn Quốc…, sau một ngày làm việc mệt nhọc, khi nhiệt độ thay đổi, xuống thấp vào ban đêm dễ dẫn đến đột tử. Số trường hợp đột tử từng xảy ra nhiều ở Malaysia và Qatar là một ví dụ.
Đấy là chưa nói đến việc một bộ phận NLĐ Việt Nam có thói quen tụ tập, ăn nhậu quá đà trong những ngày nghỉ dẫn tới đột tử sau những cuộc nhậu trên đất khách quê người.
Lao động do Công ty Nhật Huy Khang tuyển chọn được rèn luyện kỹ sức khỏe trước khi đi làm việc ở nước ngoàiẢnh: Quốc Bình
Xuất khẩu bất chấp
Trên các diễn đàn xã hội, không ít ý kiến cho rằng để xảy ra tình trạng NLĐ tử vong khi đi làm việc ở nước ngoài có trách nhiệm của doanh nghiệp (DN) xuất khẩu lao động (XKLĐ). Quy kết như vậy có đúng không?
Ai cũng biết khám sức khỏe và giáo dục định hướng cho NLĐ trước khi đi làm việc ở nước ngoài là quy định bắt buộc đối với NLĐ và cả DN XKLĐ. Thế nhưng, trên thực tế, do yếu tố cạnh tranh về nguồn lao động và nhằm bảo đảm chỉ tiêu số lượng xuất cảnh theo cam kết với đối tác, một số DN đã không coi trọng công tác này. Cụ thể hơn, để "chạy theo số lượng", có DN chỉ cho NLĐ khám sức khỏe một cách qua loa, gồm các xét nghiệm bắt buộc thuộc nhóm các bệnh truyền nhiềm như HIV, viêm gan và giang mai. Ngoài ra, các loại bệnh lý khác thuộc nhóm tim mạch, hô hấp gần như bị bỏ qua nhằm… tiết kiệm chi phí.
Bên cạnh đó, một phần vì áp lực phải để NLĐ bay đúng kế hoạch tiếp nhận của đối tác, một phần vì khó khăn về cơ sở đào tạo, có DN bỏ hẳn khâu giáo dục định hướng theo quy định.
Vì lẽ đó, những kiến thức cơ bản như bảo vệ thân thể và phương pháp phòng tránh cho NLĐ ở những khu vực có điều kiện thời tiết khắc nghiệt như Trung Đông, Malaysia và một số quốc gia khác, NLĐ gần như "mù tịt".
Điều này lý giải vì sao đa số NLĐ chết do đột tử lại nằm ở một số quốc gia có đới khí hậu thay đổi cao như Qatar, Malaysia, UAE và Ả Rập Saudi… Đấy là chưa nói tới một bộ phận NLĐ tử vong ở nước ngoài do tai nạn giao thông, những "cái chết" thương tâm mà lẽ ra họ hoàn toàn có thể tránh được nếu trang bị một cách đầy đủ về tập quán, quy định pháp luật khi tham gia giao thông ở nước sở tại.
Siết lại khâu tuyển chọn
Làm việc ở nước ngoài nhằm có thu nhập cao, tương xứng với sức lao động và học hỏi kỹ năng nghề ở những quốc gia có nền công nghiệp phát triển là một nhu cầu hoàn toàn chính đáng. Nhu cầu đó phù hợp với xu hướng dịch chuyển lao động quốc tế - một tất yếu của toàn cầu hóa và hội nhập. Tuy nhiên, an toàn tính mạng và hạn chế đến mức thấp nhất rủi ro cho NLĐ là một trong những nhiệm vụ quan trọng của tổ chức, DN phái cử lao động được nhà nước cấp phép.
Đa phần lao động Việt Nam ở nước ngoài chủ yếu là lao động phổ thông, làm công việc với cường độ cao. Đó là chưa nói do việc trả lương theo năng suất, sản phẩm nên để có thu nhập cao, hầu hết NLĐ phải làm việc thêm giờ dẫn đến dễ bị quá sức, suy nhược, phát sinh bệnh tật. Do đó, ngoài việc siết chặt khâu quản lý, thẩm định hợp đồng (để ngăn ngừa trường hợp lạm dụng, cưỡng bức lao động), cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực này cần quan tâm hơn đến việc chấn chỉnh DN, siết lại khâu tuyển dụng, công tác giáo dục, phổ biến kiến thức cho NLĐ trước khi đi. Phải bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp cho NLĐ đi làm việc ở nước ngoài để những đồng tiền mà họ kiếm được ở nước ngoài không chan đầy nước mắt như tình trạng đã xảy ra trong thời gian qua.
Ông Nguyễn Lương Trào
Ông Nguyễn Lương Trào, Chủ tịch Hiệp hội xklđ Việt Nam:
Ứng xử tốt hơn với người lao động
Hiện nay có gần 100 DN tham gia Bộ Quy tắc ứng xử dành cho DN hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài (CoC-VN). Trong quá trình triển khai bộ quy tắc này, chúng tôi nhận thấy DN ý thức hơn trong việc bảo vệ NLĐ. Khâu tuyển chọn, kiểm tra sức khỏe, giáo dục sức khỏe giới tính và cả sức khỏe sinh sản cho lao động nữ cũng được thực hiện tốt hơn. Khách quan mà nói, số lao động tử vong vì lý do bệnh tật, liên quan đến sức khỏe ở các thị trường như Malaysia, Đài Loan... đã giảm so với trước đây.
Dù vậy, XKLĐ là lĩnh vực vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro mà nếu không làm kỹ dễ dẫn đến việc NLĐ bị lạm dụng, bóc lột, cưỡng bức lao động. Trong trách nhiệm của mình, DN phải tìm hiểu kỹ đối tác, môi trường, điều kiện làm việc, sinh hoạt của NLĐ cũng như quản lý sát lao động làm việc theo hợp đồng. Yêu cầu bắt buộc là DN phải làm kỹ khâu phối hợp với cơ sở y tế kiểm tra kỹ tình trạng sức khỏe của NLĐ trước khi đi. Bản thân NLĐ cũng phải tự nâng cao ý thức bảo vệ sức khỏe cho mình. Cái khó hiện nay là rất khó thay đổi nếp sinh hoạt tùy tiện, rượu chè bê tha của NLĐ.
Ông Trần Quốc Ninh
Ông Trần Quốc Ninh, Tổng Giám đốc Công ty tnhh Nhật Huy Khang:
Phải đặt sinh mạng con người lên trên hết
Pháp luật hiện hành về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài quy định rất chặt chẽ về tuyển chọn, đào tạo, cung ứng lao động ra nước ngoài. Trong đó, quy định về kiểm tra sức khỏe NLĐ trước khi đi là yêu cầu bắt buộc DN phải thực hiện nghiêm. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế đã có thông tư hướng dẫn cụ thể việc khám sức khỏe cho NLĐ. Nếu thực hiện nghiêm túc quy định từ khâu tuyển chọn, kiểm tra sức khỏe sẽ hạn chế tối đa những rủi ro tử vong liên quan đến sức khỏe của NLĐ.
Có thể nói áp lực tạo nguồn lao động dự trữ để đáp ứng yêu cầu đối tác đè nặng lên các DN XKLĐ nhưng không vì thế mà bất chấp tuyển dụng. Kinh nghiệm là từ khâu tuyển chọn đến tổ chức kiểm tra sức khỏe NLĐ phải được sàng lọc kỹ càng. Những người có tiền sử về bệnh tim mạch, thần kinh, mang mầm bệnh viêm gan… thì dứt khoát loại hồ sơ ngay.
Bên cạnh đó, việc giáo dục nhận thức, giáo dục về tự bảo vệ sức khỏe cho NLĐ cũng phải đặc biệt chú trọng. Quá trình tập trung đào tạo, giáo dục định hướng trước khi đi, những lao động có thói quen sinh hoạt bừa bãi, vi phạm hút thuốc lá, nhậu nhẹt phải kiên quyết trả về.
Nếu không làm kỹ, tuyển bừa thì khi ra nước ngoài gặp môi trường thời tiết, khí hậu thay đổi cộng với áp lực, cường độ làm việc cao sẽ khó tránh rủi ro cho NLĐ. Cũng nhờ làm tốt khâu này mà hằng năm, trong số hơn 900 kỹ sư, lao động do chúng tôi đưa ra nước ngoài gần như chưa có trường hợp nào bị trả về do sức khỏe không đáp ứng yêu cầu. Còn trong tổng số hơn 2.500 người đang làm việc theo hợp đồng, chưa có trường hợp rủi ro xấu nào.
Phải đặt sinh mạng con người lên trên hết. DN không vì phụ thuộc hợp đồng với đối tác, chạy theo số lượng mà bỏ qua khâu tuyển chọn, kiểm tra sức khỏe, giáo dục định hướng cho NLĐ. Bệnh tật hay tử vong không thể lường trước nhưng nếu DN làm tốt, có trách nhiệm sẽ góp phần giảm thiểu rủi ro cho chính NLĐ.
N.DUY ghi