Những cái giá phải trả
Hỏi bất cứ nhà doanh nghiệp nào, họ sẽ cho biết CEO là một trong những nghề bấp bênh nhất. Theo bài viết của 2 kinh tế gia hàng đầu Mỹ Warren Bennis và James O’Toole trên chuyên san Harvard Business Review thì hiện tượng sa thải CEO ngày càng tăng
Chỉ trong tháng 2-2006, có 119 CEO bị đuổi việc, tăng 37% so với cùng kỳ năm trước. Theo tạp chí Challenger, số CEO cắp cặp ra đi trong 6 tháng cuối năm 2005 tăng 40% so với 6 tháng trước đó.
Một trong những nguyên nhân chính là sự ngưng trệ của cỗ máy kinh tế và các nhà đầu tư (cổ đông) không đủ kiên nhẫn ngồi nhìn CEO bất lực trong việc tìm cách thúc đẩy doanh lợi công ty. Đau khổ nhất vẫn là các CEO từ những công ty dot.com (kinh doanh trực tuyến trên mạng Internet). Chỉ xét ở sân chơi kinh doanh này, tình trạng CEO bị đuổi không chỉ xảy ra ở Mỹ mà còn nhiều nơi khác, châu Âu cũng như châu Á.
CEO giỏi rất hiếm
Tại châu Âu, 4 trong số những công ty dot.com lớn nhất đã sa thải CEO chỉ riêng trong tháng 2-2001, trước khi Tim Koogle rời ghế CEO của Yahoo!. Tuy nhiên, Warren Bennis và James O’Toole cho rằng còn có vài nguyên nhân sâu xa hơn. Thứ nhất, nghề CEO ngày càng nặng nề; thứ hai, người đủ trình độ và khả năng làm tốt nhiệm vụ CEO ngày càng ít.
Sức cạnh tranh khốc liệt trong môi trường kinh doanh hiện nay đang tạo ra nhiều sức ép cho nghề CEO và nhiều CEO đã bỏ cuộc chỉ bởi họ không địch lại sức ép trên. Ở những công ty đa quốc gia trong thời toàn cầu hóa, CEO buộc phải di chuyển liên tục chứ không ngồi lì tại tổng hành dinh để chỉ huy. Sự năng động bắt buộc này khiến nhiều người lâm vào tình trạng khủng hoảng.
Chris Jones, CEO 45 tuổi của công ty quảng cáo hàng đầu thế giới J. Walter Thompson, đã tuyên bố nghỉ hưu hồi tháng 1-2001, sau khi mắc bệnh huyết khối, hình thành từ những chuyến bay dài ngày liên tục của bà. Wayne Sanders, CEO của Công ty Giấy Kimberly-Clark, cũng chịu không nổi sức ép từ các chuyến công tác dài ngày khiến ông bị khủng hoảng tinh thần đến độ bị chứng mất ngủ và cuối cùng cũng phải rút lui.
Trong thực tế, đó là những CEO học nghề quản trị vào thời mà toàn cầu hóa chưa bùng nổ và Internet chưa phát triển. Họ không quen đương đầu cơn lốc kinh doanh tốc độ như hiện nay. Đó cũng là lý do khiến nhiều công ty sa thải lớp CEO cũ và tuyển mộ CEO mới, như trường hợp Tom Glocer, tân CEO của hãng thông tấn Reuters, một chuyên gia về phần mềm. Ngoài ra, còn một nguyên nhân nữa: các vụ sáp nhập hàng loạt. Khi 2 công ty sáp nhập thì chỉ còn một người cho một ghế CEO. Ngày 24-1-2001, John Mack – nguyên CEO của Ngân hàng Đầu tư Morgan Stanley (sáp nhập với Ngân hàng Dean Witter) – đã từ chức, nhường chiếc ghế lãnh đạo cho Philip Purcell (thuộc Dean Witter).
Nữ hoàng Elizabeth I cũng là CEO giỏi
Tình trạng khủng hoảng thiếu CEO giỏi trong làng doanh nghiệp thế giới nói chung đã hình thành từ niềm tin sai lầm rằng CEO là người có thiên khiếu lãnh đạo, chứ không qua đào tạo, như các trường hợp điển hình chẳng hạn Bill Gates của Microsoft hay Jack Welch của General Electric (báo Time chọn Jack Welch là “CEO thế kỷ 20”).
Niềm tin này khiến người ta có khuynh hướng lập những bản phân tích, liệt kê chi tiết các phẩm chất của giới lãnh đạo trong lịch sử, từ những vị vua, anh hùng thời chiến cho đến cả nhà thám hiểm, lấy đó làm tiêu chuẩn cho việc tuyển mộ CEO. Một trớ trêu đã xuất hiện: Hình tượng tiêu chuẩn thường bị thay đổi qua thời đại, thậm chí có khi chỉ qua một thời gian ngắn. Đầu năm ngoái, hình tượng kiểu mẫu là Jeanne’ d’Arc (nữ anh hùng nước Pháp) nhưng vào cuối năm thì lại là Nữ hoàng Anh Elizabeth I. Bà đã được tôn vinh trong 2 quyển: Elizabeth I, CEO của Alan Axelro, và Leadership secrets of Elizabeth I (Những bí mật lãnh đạo của Elizabeth I) của tác giả Shaun Higgins và Pamela Gilberd.
Thực tế cho thấy một số kỹ năng lãnh đạo chỉ có thể học qua thời gian làm việc trực tiếp. Nhiều CEO thú thật rằng họ mất trung bình 18 tháng để nắm vững kỹ năng quản trị trong môi trường thực tế. Dù thế nào, giới kinh tế cũng cho rằng các ban giám đốc điều hành nên chọn CEO được đào tạo trường lớp, tốt hơn nhiều so với việc vất vả đi tìm hình mẫu như Elizabeth I, một người đàn bà không chồng sống hồi thế kỷ 16!