NHÂN VẬT.- Giáo sư - tiến sĩ - nhạc sĩ Nguyễn Lân Tuất là người VN đầu tiên được tặng danh hiệu “Nghệ sĩ Công huân Nga”, hiện ông là Chủ nhiệm Khoa Sáng tác Nhạc viện Novosibirsk, Phó Chủ tịch Hội Người VN tại Nga
Trong những người con nổi tiếng của Nhà giáo Nhân dân - giáo sư Nguyễn Lân, nhạc sĩ Nguyễn Lân Tuất có lẽ ít được nhắc tới nhất. Không phải vì kém tài, mà chỉ đơn giản, ông là người ở xa gia đình nhất. 15 tuổi đã tham gia kháng chiến chống Pháp, sau đó được cử sang Trung Quốc học sư phạm, cứ tưởng con đường của Nguyễn Lân Tuất cũng là con đường cha ông đã đi. Không ai hiểu nổi sau khi mất nhiều thời gian nghiên cứu sư phạm, ông lại trở thành phiên dịch trong Bộ Tổng Tham mưu QĐND VN. Càng không thể biết lý do tại sao ông một lần nữa chuyển sang Đài Tiếng nói VN, ở ban âm nhạc. Điều ấy không ai hiểu bằng Nguyễn Lân Tuất, đơn giản chỉ vì trong ông lúc nào ngọn lửa âm nhạc cũng âm ỉ cháy. Những ca khúc đầu tay đã được ông sáng tác khi chưa đầy 20 tuổi. Và những ca khúc ấy, dường như đã trở thành nguồn động viên ông đến tận bây giờ.
25 tuổi, năm 1960, Nguyễn Lân Tuất lên đường học nhạc tại Nhạc viện Leningrad, Liên Xô (cũ) (nay là Nhạc viện Saint Petersburg). Tốt nghiệp năm 1971, ông tiếp tục làm nghiên cứu sinh tại Đại học Sân khấu Điện ảnh Leningrad. Năm 1984 chuyển về Nhạc viện Novosibirsk, dạy sáng tác ở đây cho đến tận bây giờ. Trong suốt 40 năm học tập và giảng dạy tại Nga, bản giao hưởng Linh cảm nội chiến, ông viết năm 1982 cho bộ phim về một danh họa nổi tiếng người Tây Ban Nha, có thể coi là giao hưởng đầu tiên đánh dấu sự nghiệp mới của ông. Sau đó là những bản giao hưởng đầy nhớ thương về Tổ quốc, về con người VN với tên gọi Tổ quốc tôi, Gửi người yêu phương xa, Số phận người nghệ sĩ... Luôn hướng về quê hương với bản sắc văn hóa dân tộc VN, nhạc sĩ Nguyễn Lân Tuất thổi vào những bài thuyết giảng của ông tại Nhạc viện Novosibirsk những dấu ấn và bản sắc VN độc đáo và rất đáng tự hào.
Hiện ông là GS-TS, Chủ nhiệm Khoa Sáng tác Nhạc viện Novosibirsk. Nhạc sĩ Nguyễn Lân Tuất được đánh giá là một trong năm nhà soạn nhạc nổi tiếng Novosibirsk hiện nay. Ông còn là Phó Chủ tịch Hội Người VN tại Nga và là Chủ tịch Hội Người VN tại Sibérie. Ngày 1-11-2001, Tổng thống Nga Putin đã ký quyết định phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Công huân Cộng hòa Nga cho ông vì những đóng góp của ông cho nền âm nhạc nước Nga nói riêng và nền âm nhạc thế giới nói chung. Ông cũng là người VN đầu tiên vinh dự được nhận danh hiệu cao quý này.
66 tuổi, thời gian đã không còn nhiều để chờ đợi và đắn đo, nguyện vọng lớn nhất của nhạc sĩ Nguyễn Lân Tuất hiện nay là được trở về VN trình bày một đêm nhạc gồm các tác phẩm giao hưởng ông đã sáng tác suốt mấy chục năm qua. Nguyện vọng này ông đã trình bày với Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm, nhưng đến giờ vẫn chưa thực hiện được. Thời gian trôi đi không chờ đợi, mà niềm mong ước ấy thì cứ canh cánh trong tâm hồn nhạc sĩ mãi không thôi.
