Hernry David Thoreau và "Bất phục tùng"

"Bất phục tùng" (NXB Đà Nẵng, 2019) là một tiểu luận mỏng manh trong gia tài đồ sộ của Henry David Thoreau nhưng sức mạnh của nó lại vô cùng to lớn.

Thoreau đã đánh thức lương tâm của nước Mỹ, kêu gọi công dân Mỹ không nên sống cuộc đời của một con bù nhìn chỉ biết phục tùng chính phủ, dù chính phủ đó đang thối nát, gây chiến tranh và đeo đuổi chế độ nô lệ phi nhân. Người dân có quyền không tuân thủ những luật lệ mà họ cho là vô lý, những thứ thuế khóa không phục vụ cho sự phát triển đất nước. Có thể nói, từ hành động từ chối đóng thuế vô lý và bị bắt giam của mình, ông là người đầu tiên đã thực hành những lý thuyết mình đưa ra trong "Bất phục tùng", là nguồn cổ vũ cho các phong trào bãi bỏ nô lệ cũng như đấu tranh bất bạo động trên toàn nước Mỹ.

Tháng 5-1862, Henry David Thoreau qua đời. Nếu ông sống được đến hết năm 1862, ông có thể là nhân chứng cho ngày 19-6 năm ấy, với sự ủng hộ của Lincoln, Quốc hội thông qua luật cấm chế độ nô lệ trên toàn lãnh thổ liên bang, tạo tiền đề cho bản "Tuyên ngôn Giải phóng nô lệ" ra đời vào tháng 9 cùng năm.

Tuy vậy, người da màu ở Mỹ vẫn còn chịu cảnh kỳ thị, nạn phân biệt chủng tộc rất lâu sau đó. Chủ nhân giải Nobel Hòa bình Martin Luther King Jr, người đi đầu trong phong trào đấu tranh đòi bình đẳng cho người da màu, đã viết: "Tôi đã bị thuyết phục rằng bất phục tùng cái ác cũng là một nghĩa vụ đạo đức như phục tùng cái thiện. Không có người nào khác hùng hồn và đam mê trong việc đưa ra ý tưởng này hơn Henry David Thoreau… chúng ta là những người thừa kế của một di sản phản kháng sáng tạo".