Họ của người Iran, bạn biết chưa?
Xem đội hình tuyển Iran, chúng ta thấy hầu hết họ của các cầu thủ và ban huấn luyện kết thúc bằng tiếp vĩ ngữ (suffix) -i
Đội hình ấy bao gồm: Hossein Hosseini (thủ môn), Mohammad Reza Akhbari (thủ môn), Alireza Haghighi (thủ môn), Vouria Ghafouri (hậu vệ), Saeid Aghaei (hậu vệ), Mohammad Ansari (hậu vệ), Danial Mahini (hậu vệ), Ali Karimi (tiền vệ), Soroush Rafiei (tiền vệ), Akbar Imani (tiền vệ), Farshid Esmaeili (tiền vệ), Morteza Tabrizi (tiền vệ), Kaveh Rezaei (tiền đạo), Sasan Ansari (tiền đạo)… Thậm chí trước đây, tuyển Iran còn có 2 tuyển thủ đẳng cấp quốc tế, ghi nhiều bàn thắng cho tuyển quốc gia cũng có họ chứa tiếp vĩ ngữ -i là Ali Daei (chơi 149 trận, ghi 109 bàn) và Karim Bagheri (chơi 87 trận, ghi 50 bàn).
Vì sao vậy?
Bởi vì -i là tiếp vĩ ngữ phổ biến nhất trong các họ tại những quốc gia vùng Vịnh. Có -i vào thì về từ loại, họ của người đó là tính từ, được lấy theo tổ tông, theo quê quán hoặc theo tên thánh. Không riêng Iran mà các quốc gia láng giềng như Afghanistan, Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq… cũng có nhiều họ kết thúc bằng -i.
Hậu vệ Morteza Pouraliganji và các cầu thủ Iran phản ứng trọng tài trong trận thua Tây Ban Nha 0-1 ở lượt đấu thứ hai. Họ này có nghĩa là Con trai của ông Aliganji Ảnh: REUTERS
Người Iran nói tiếng Ba Tư (Farsi). Thời cổ đại, Ả Rập xâm lược Ba Tư và có tham vọng đồng hóa toàn diện đất nước này, trong đó có văn hóa và ngôn ngữ. Tuy nhiên, người Iran vẫn kiên cường giữ được bản ngữ của mình cho đến tận bây giờ. Tiếng Ba Tư thuộc hệ ngôn ngữ Ấn - Âu, là một biến thể của tiếng Ả Rập, hiện được khoảng 110 triệu người trên thế giới sử dụng và đang là thứ tiếng có vị thế chính thức tại Iran, Afghanistan và Tajikistan.
Tiền đạo Mehdi Taremi (17) của Iran trong trận thua Tây Ban Nha 0-1
Ảnh: REUTERS
Trong ngôn ngữ Ba Tư, họ của người Iran có cấu trúc khá thú vị và độc đáo hơn cả. Nó hoặc chỉ có duy nhất tiếp vĩ ngữ hoặc duy nhất tiếp đầu ngữ (prefix), không hơn. Mỗi tiếp vĩ ngữ hay tiếp đầu ngữ trong họ của người Iran hầu như đều có nghĩa. Chẳng hạn:
Tiếp vĩ ngữ:
- Abadi, nghĩa là: ngôi làng. Ví dụ: Khoramabadi.
- Ara, nghĩa là: người được sùng kính. Ví dụ: Golara.
- Fard, nghĩa là: duy nhất. Ví dụ: Danayifard.
- Zadeh, nghĩa là: sinh ra ở… (vùng nào đó). Ví dụ: Mehranzadeh (người mang họ này có nguyên quán là vùng Mehran).
Tiếp đầu ngữ:
- Kiya, nghĩa là: vua. Ví dụ: Kiyarostami.
- Mir, nghĩa là: thông thạo về… (lĩnh vực nào đó). Ví dụ: Mirkazemi.
- Pour, nghĩa là: con trai của… (ông nào đó). Ví dụ: Pourshaghaghi (con trai của ông Shaghaghi).
- Yar, nghĩa là: bạn bè của… (ai đó). Ví dụ: Yarmohammadi (bạn của Mohammadi).
Đáng chú ý, có rất nhiều người mang họ có "đuôi" -i gắn với vùng đất, thành phố mình chào đời hoặc sinh trưởng. Như là: Tehrani (Tehran), Espahāni (Esfahān), Yazdi (Yazd), Shirazi (Shiraz), Khorasani (Khorasan), Gilani (Gilan), Kordestani (Kordwstan)…
Và, 3 họ tộc phổ biến nhất Iran cũng là 3 họ tộc có -i chốt cuối gồm: (1) Mohammadi, (2) Hosseini, (3) Ahmadi. Trong số này, Mohammadi phổ biến nhất với khoảng 730.000 người dùng, Hosseini khoảng 500.000 còn Ahmadi khoảng 470.000.
"Mohammadi" là họ phái sinh từ tên Thánh Muhammad của người Hồi giáo. Thêm điều thú vị nữa, người ta đã "nhặt" ra được tộc họ dài nhất ở Iran bao gồm 35 ký tự, còn những họ cỡ 27 ký tự như Agha Mirza Mohammad Ali Shirazi thì nhiều không đếm xuể.