Chuối và các loại rau quả giàu kali có tác dụng hạn chế nguy cơ đột quỵ. Cơ thể được cung cấp đủ vitamin C cũng sẽ giúp cải thiện chức năng nội mô, ngăn chặn sự hình thành huyết khối trong động mạch. Ngoài ra, một chế độ ăn hợp lý có thể ngăn tai biến nặng hơn và mau hồi phục sức khỏe. 

Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn

- Thức ăn phải ở dạng mềm, lỏng như xúp cháo sữa để dễ tiêu hóa, hấp thu. Cần phân bố đều 3-4 bữa/ngày. Không nên ăn quá no.

- Tránh dùng thức ăn lên men và gây kích thích  như gia vị cay nóng, rượu, cà phê.

- Khẩu phần ăn cần giảm nước: Lý do là bệnh nhân không bài tiết được nhiều nước và muối vì bị tụ máu ở tĩnh mạch gây phù, chức năng thận kém. Nếu bệnh nhân suy tim thì lượng nước đưa vào cơ thể phải phụ thuộc vào lượng nước tiểu bài tiết trong 24 giờ.

- Giảm muối trong khẩu phần ăn: Hạn chế muối ở mức độ 4-5 g/ngày  (tương đương 1 muỗng cà phê muối) để giảm phù, giúp thận bài tiết các chất đào thải từ quá trình chuyển hóa đạm, chất béo, tinh bột, đường. Tránh các loại thức ăn chế biến sẵn nhiều muối như dưa cà, hành muối, bánh mì, thịt hun khói, pa-tê, xúc xích.

- Năng lượng trong khẩu phần nên giảm bớt  để tránh tăng cân, giảm nhẹ hoạt động cho bộ máy tuần hoàn và tiêu hóa. Mức năng lượng đưa vào cơ thể nên dừng ở  30-35 Kcalo/kg cân nặng/ngày. Nguồn năng lượng nên lấy từ khoai củ, cơm, mì, bún, miến, đậu.

Nhu cầu dinh dưỡng cụ thể

- Chất đạm: 0,8 g/kg cân nặng/ngày. Chọn thực phẩm ít cholesterol và nhiều đạm thực vật như các loại đậu (đậu nành, đậu xanh, đậu đỏ, đậu đen, đậu tương, đậu phụ). Chọn dùng các loại đạm động vật như cá biển, thịt nạc, sữa gầy. Nếu bệnh nhân có suy thận kèm theo thì nên giảm lượng đạm chỉ còn 1/2 số lượng nói trên.

- Chất béo: Nhu cầu 25-30 g/ngày. Trong đó 1/3 là chất béo động vật, 2/3 là chất béo thực vật. Ngoài ra, các axít béo trong dầu thực vật có khả năng làm giảm nguy cơ đột quỵ tái phát, nhất là do cục máu đông trong lòng mạch máu não. Chú ý chất béo no (bão hòa) gây tăng cholesterol máu, ngược với axít béo không no có lợi cho sức khỏe. Giảm mỡ, chất béo bão hòa, nội tạng động vật. Nên ăn nhiều cá vì trong cá chứa nhiều axít béo Omega-3.

- Chất khoáng: Có trong rau củ, các loại hoa quả chín. Chúng chứa nhiều kali, có tác dụng lợi tiểu, hạ huyết áp và chống lại tình trạng toan của cơ thể. Trung bình một quả chuối chứa 411 mg kali/100 g, tương đương 1 củ khoai tây nướng hay 1 ly nước cam. Người tiêu thụ dưới 1.500 mg kali/ngày sẽ có nguy cơ đột quỵ cao hơn 26%  so với mức tiêu thụ 2.300 mg kali/ngày. Kali giúp hạ huyết áp do gia tăng sự đào thải muối (NaCl) qua nước tiểu và tác động tốt đến các mao mạch.

- Vitamin: Tăng cường vitamin C. Dùng axít folic ít nhất 300 mcg/ngày sẽ làm giảm 20% nguy cơ đột quỵ và 13% nguy cơ bệnh tim so với liều dưới 135 mcg/ngày. Axít folic chống xơ vữa động mạch, hạ huyết áp và giảm mỡ máu. Axít folic có nhiều trong gan, các loại quả có vị chua, rau lá có màu xanh đậm, các loại đậu.

- Các loại rau: Bao gồm bông cải xanh, cải bó xôi, nấm, hành tây, tỏi, cà tím. Chúng giàu vitamin, muối khoáng và chất xơ. Chất xơ chống táo bón và ngăn ngừa tai biến mạch máu não. Mỗi ngày ăn 3 suất rau, mỗi suất cung cấp 5 g chất xơ.

Chế độ sinh hoạt lành mạnh 

- Vận động thể lực: Luyện tập đều đặn hằng ngày, mỗi ngày khoảng 30 phút. Đi bộ hoặc chạy bộ nhẹ nhàng. Tập dưỡng sinh như thái cực quyền, thái cực trường sinh đạo. Yoga là một môn thể dục tốt. Không tập các bài tập nặng, gắng sức (tập tạ, tennis).

- Bỏ hút thuốc lá: Thuốc lá là một  yếu tố gây xơ vữa động mạch và co thắt động mạch rất mạnh. Các hóa chất trong khói thuốc làm tăng phản xạ giao cảm, tăng đề kháng insulin (tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường), béo phì nội tạng và tăng tiến triển của bệnh thận mạn tính.

- Rượu: Uống vừa phải ở mức 20-30 ml/ngày với loại có nồng độ cồn dưới 12%. Nên nhớ uống quá nhiều sẽ gây hại tim mạch. Nên chọn rượu vang vì nó chứa nhiều resveratrol có tác dụng bảo vệ tim mạch, chống ung thư (da, ruột già, máu), bảo vệ chức năng gan.

- Tránh stress, căng thẳng thần kinh, giữ quân bình trạng thái tinh thần.

- Giảm cân nặng qua chế độ ăn uống và tập luyện. Tập trung vào bữa ăn sáng, trưa ăn vừa phải và tối ăn ít. Không nên để bụng rỗng nhưng cũng đừng ăn quá no. Tránh nước ngọt, sô-cô-la, bánh kẹo ngọt. Cố gắng đưa chỉ số cơ thể (BMI) về mức lý tưởng trong khoảng 18-23. Vòng bụng  dưới 90 cm ở nam và dưới 80 cm ở nữ.

- Điều trị tốt bệnh cao huyết áp  vốn là nguyên nhân gây đột quỵ.

- Phòng ngừa và điều trị tốt bệnh đái tháo đường  vì đây là tác nhân gây xơ vữa động mạch, tạo ra cục máu đông trong lòng mạch dẫn đến đột quỵ.

Bác sĩ NGÔ VĂN TUẤN