Tại Báo cáo kinh tế vĩ mô quý I/2015, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) thuộc ĐH Kinh tế, ĐHQG Hà Nội đưa ra những khuyến nghị chính sách đáng chú ý. Đó là cho phép trượt giá đồng nội tệ với biên độ 1-1,5%/năm và sửa chữa các vướng mắc pháp lý để xử lý nợ xấu, giảm lãi suất tín dụng.

Tỉ giá cả năm có thể tăng hết dư địa

Theo VEPR, tỉ giá danh nghĩa giữa VNĐ và USD tăng nhanh đầu tháng 3 trước khi hạ nhiệt vào cuối tháng. Sức ép lên tỉ giá đến từ nhiều phía, trong đó có nhu cầu chuyển lợi nhuận về nước của doanh nghiệp (DN) nước ngoài, sự thu hẹp chênh lệch lãi suất bằng VNĐ với lãi suất bằng USD, sự tăng giá USD toàn cầu bởi khuynh hướng chuyển tài sản đầu tư sang USD.

 Mức thâm hụt thương mại Việt Nam trong quý I/2015 không gây tác động lớn, nhất là khi cán cân tổng thể vẫn thặng dư 2,8 tỉ USD. Nhưng đáng chú ý là luồng kiều hối hằng năm hơn 10 tỉ USD đã che khuất tình trạng thâm hụt cán cân thương mại Việt Nam. Nếu loại bỏ kiều hối thì thâm hụt thương mại có thể vượt qua thặng dư từ vốn (đầu tư trực tiếp và gián tiếp) và sẽ tạo ra xu hướng làm trượt giá VNĐ. Tỉ giá danh nghĩa cả năm có thể sẽ tăng hết dư địa 2% mà Ngân hàng (NH) Nhà nước đã vạch ra từ đầu năm. Tuy nhiên, do quan điểm điều hành là ưu tiên tính ổn định vĩ mô và sẽ không có những điều chỉnh đột ngột cho đến cuối năm nên VEPR nhìn nhận khả năng kiểm soát tỉ giá của NH Nhà nước với lượng dự trữ ngoại hối hiện có (36,7 tỉ USD) và cán cân thanh toán vẫn thặng dư. Do đó, điều chỉnh tỉ giá nếu có sẽ rơi vào cuối quý IV.

Cán cân thanh toán quốc tế của Việt Nam sẽ trở nên khó khăn nếu thiếu kiều hối.
(Ảnh chỉ có tính minh họa) Ảnh: Tấn Thạnh

Nợ xấu ngáng hạ lãi suất

VEPR cũng cho rằng việc NH Nhà nước giữ lãi suất điều hành không đổi trong quý I/2015 cho thấy chưa có sức ép buộc phải điều chỉnh các lãi suất quan trọng. Khu vực tư nhân đang phải cạnh tranh về tín dụng với khu vực công. Mặt bằng lãi suất trái phiếu Chính phủ (TPCP) kỳ hạn 5 năm là 5,3%/năm; 10 năm là 6,4%/năm và 15 năm 7,2%/năm, với xu hướng giảm đang chậm lại. Như vậy, lãi suất dài hạn cho DN tư nhân - đối tượng có rủi ro cao hơn - sẽ phải cao hơn mức này và lãi suất vẫn là một ràng buộc với khu vực tư nhân khi dư địa giảm thêm lãi suất tín dụng không có nhiều khi hệ thống NH vẫn đang tự xử lý nợ xấu và tái cấu trúc.

Lãi suất cho vay chịu ràng buộc bởi khả năng thu hồi và xử lý nợ xấu của từng NH. Nợ xấu có xu hướng giảm nhưng tỉ lệ nợ xấu toàn hệ thống vẫn ở trên mức an toàn. Quá trình tái cơ cấu NH được tăng cường và giám sát tương đối chặt, song việc tái cơ cấu DN không có nhiều đột phá trong quản trị và phối hợp giữa NH, người mắc nợ và Công ty Quản lý tài sản các tổ chức tín dụng (VAMC). Xử lý nợ xấu có nhiều vướng mắc trong xác định quyền tài sản gắn với đất đai gây chậm trễ.

Để có thể giảm lãi suất, VEPR khuyến nghị Chính phủ và NH Nhà nước cần sửa chữa các vướng mắc pháp lý liên quan đến xác định quyền tài sản, thể chế trao đổi kinh doanh công cụ nợ và tái cấu trúc DN. Cần bổ sung việc nâng cao quản trị và tái cấu trúc DN vào trong những nội dung trung tâm của tái cơ cấu kinh tế.

Hà Linh