Tràn ngập điệp viên kiểu mới

Tại lễ kỷ niệm ngày dành riêng cho nhân viên các cơ quan an ninh Nga ở Điện Kremlin gần đây, Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố tình báo nước ngoài đang gia tăng hoạt động ở Nga. Theo ông, năm 2014, các cơ quan tình báo Nga đã phát hiện hơn 230 điệp viên nước ngoài và ngăn chặn 8 vụ khủng bố lớn trong nước.

Nhiều chưa từng thấy

“Các đơn vị phản gián cần phải tập trung cao độ và huy động lực lượng hết mức vì tính chủ động của các cơ quan tình báo nước ngoài ở Nga đang tăng lên. Năm 2014, riêng ngành phản gián Nga đã phát hiện hơn 230 nhân viên tình báo và điệp viên nước ngoài” - hãng tin RIA Novosti trích dẫn xác nhận của nhà lãnh đạo Nga.

Nhờ vào hoạt động của các cơ quan tình báo Nga, hơn 60 vụ tội phạm theo hướng khủng bố đã bị chặn đứng trong năm qua. Ngoài ra, hoạt động của 46 nhóm khủng bố và quá khích cũng đã bị ngăn chặn.

Đặc vụ CIA Ryan Christopher Fogle sau khi bị bắt Ảnh: CRYPTOCOMB.ORG

Dữ liệu về điệp viên nước ngoài hoạt động ở Nga chỉ trong vòng 1 năm như Tổng thống Putin nêu là chưa từng thấy, con số 230 điệp viên bị phát hiện cũng nhiều chưa từng có. Đó là chưa kể đến những trường hợp bị giam giữ hoặc bị tiêu diệt. Ở đây сhỉ nói đến chuyện “lột mặt nạ”, tức là xác định sự liên quan của một người đến một tổ chức tình báo nước ngoài nào đó làm công việc thu thập thông tin mật trên lãnh thổ Nga và chống lại Nga. Theo báo Vzglyad, Тổng thống Putin chỉ nói về chuyện xác định danh tính các nhân viên tình báo nước ngoài, về vấn đề giám sát hoạt động chứ không phải sự đình chỉ hoạt động của họ.

Hơn nữa, vấn đề cơ bản ở đây không phải chỉ ở tính chủ động của các điệp viên nước ngoài mà còn ở chỗ điều kiện cũng như phương thức hoạt động của họ đã thay đổi. Trong khi đó, Tổng thống Nga nhận định không phải mọi người thuộc ngành phản gián Nga đều trong tư thế sẵn sàng đương đầu với thực tế đã nêu.

Trong năm 2014, Nga chỉ trục xuất 2 người nước ngoài có quyền bất khả xâm phạm về ngoại giao. Hơn nữa, đây là những “vụ đáp trả”, tức là chúng được thực hiện để “cân bằng lực lượng”. Tháng 4-2014, nữ nhân viên Đại sứ quán Canada Margarita Atanasova đã bị trục xuất khỏi Nga trong thời hạn 14 ngày để đáp trả lại vụ Canada trục xuất trợ lý tùy viên quân sự Nga. Sau đó, ngày 15-11, một nữ nhân viên bộ phận chính trị Đại sứ quán Đức đã bị triệu hồi về nước theo yêu cầu của phía Nga. Sự việc này xảy ra ngay khi một nhân viên Đại sứ quán Nga bị trục xuất sau một thời gian dài bị tình báo Đức theo dõi. Vụ khác, cơ quan chức năng đã bắt giữ đặc vụ CIA (Cục Tình báo Trung ương Mỹ) Ryan Christopher Fogle - điệp viên làm việc dưới vỏ bọc thư ký thứ ba thuộc bộ phận chính trị Đại sứ quán Mỹ ở Moscow.

Vỏ bọc chính thức và không chính thức

Trên đây là dữ liệu thống kê bình thường vì các nước nói chung rất hiếm khi phải áp dụng biện pháp cuối cùng - tuyên bố nhân viên các phái bộ ngoại giao là những nhân vật ngoại giao không được công nhận.

Vỏ bọc mà các nhân viên CIA lợi dụng được chia làm 2 nhóm: chính thức và không chính thức. Vỏ bọc chính thức của điệp viên Mỹ được hiểu là những chức vụ trong Bộ Ngoại giao, Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID), Bộ Quốc phòng và một số cơ quan nhà nước khác của Mỹ. Các điệp viên này được bảo vệ bởi quyền bất khả xâm phạm về ngoại giao, có hộ chiếu ngoại giao hoặc hộ chiếu công vụ. Trong khi đó, dưới vỏ bọc không chính thức, điệp viên ngầm của Mỹ hoạt động trong vai trò doanh nhân, nhà báo, nghiên cứu sinh, giảng viên được mời, nhân viên các tổ chức xã hội hoặc từ thiện.

Việc phát hiện các điệp viên Mỹ thuộc nhóm vỏ bọc thứ hai rõ ràng là phức tạp hơn nhóm thứ nhất. Sau nhiều thập niên đối phó, Nga đã có cả một phương pháp để phát hiện các đặc vụ CIA dưới vỏ bọc ngoại giao theo một loạt dấu hiệu đặc trưng. Vài năm gần đây, bộ máy Đại sứ quán Mỹ ở Moscow đã thay đổi nhiều, trong đó có số điệp viên hoạt động hợp pháp của CIA.

Sự luân phiên của các nhân viên cộng đồng tình báo Mỹ ở Moscow gắn liền với các thủ tục nội bộ diễn ra những năm gần đây trong chính bộ máy CIA và trong các cơ quan tình báo khác của Mỹ. Điều đáng ngại hơn là không thể áp dụng các tiêu chí quen thuộc để phát hiện nhân viên tình báo quân đội của Mỹ. Chẳng hạn, một số quân nhân Mỹ về hưu đã trải qua khóa huấn luyện chuyên môn cấp tốc được giao những trọng trách tại Đại sứ quán Mỹ ở Moscow (như thư ký thứ nhất, cố vấn). Đáng chú ý, họ là những viên sĩ quan mà vì lý do nào đó (như độ tuổi, thiếu trình độ chuyên môn…) đã không thể tiếp tục sự nghiệp quân ngũ. Họ dễ dàng đồng ý chuyển sang hoạt động tình báo với hy vọng phát triển sự nghiệp ngoại giao sau này chứ không phải chỉ là nhân viên tình báo. Đại sứ quán Mỹ ở Moscow có hàng chục trường hợp như vậy.

Ngoài hoạt động truyền thống, nhân viên sứ quán Mỹ đã bắt đầu tích cực hoạt động trong lĩnh vực khoa học - trong số sinh viên các trường đại học có uy tín cũng như các giảng viên. Họ tham gia các buổi hội thảo chuyên đề, thảo luận chung về những đề tài khác nhau cũng như tiến hành các cuộc trao đổi…

Báo Vzglyad nhấn mạnh: Hoàn toàn không phải mọi người trong các cơ quan tình báo Nga đều sẵn sàng đối phó với hoạt động muôn hình vạn trạng của điệp viên nước ngoài, bởi đó là dạng hoạt động hoàn toàn mới mẻ.