Để cán bộ đẹp trong mắt dân

Theo thống kê của Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế), tại Việt Nam năm 2009, tỉ lệ người có sử dụng rượu bia chiếm 33,5%; trong đó, số người lạm dụng rượu lên tới 18%. Hơn thế, người sử dụng rượu bia đang “trẻ hóa”: 1/3 số người bắt đầu uống trước tuổi 20; tỉ lệ có uống rượu trong độ tuổi 14-17 là 34% và trong độ tuổi 18-21 là 57%. Con số này đáng báo động bởi lẽ việc sử dụng rượu bia không chỉ gây hậu quả về mặt sức khỏe mà còn ảnh hưởng tiêu cực một cách nghiêm trọng đến đời sống tinh thần của chủ thể sử dụng và những người xung quanh.

Có dịp là... “dzô”

Việc sử dụng rượu bia trong nhiều mục đích khác nhau, thông thường là trong giao tiếp đã trở thành một vấn đề khá phổ biến tại một số tỉnh, thành của Việt Nam, đặc biệt đối với nam giới. Đó còn là do nguyên nhân để giải sầu, để vui do không biết giải trí cái gì, đó còn là cách để tạo sự tự tin ảo, để vừa lòng bạn bè...  Uống rượu là một ý thích con người nhưng trước tiên nó là một sinh hoạt nhóm, phương tiện giao tiếp, một sinh hoạt giữa người và người. Như cố nhân có câu “Trà tam rượu tứ” hoặc “Rượu ngon phải có bạn hiền”.

Loại trừ những người nghiện rượu, hầu hết người ta thường uống rượu tập thể vì nghiện không khí tập thể, thích được trò chuyện trong men rượu hay thoải mái nói lên lòng mình mà không ngại ngần. Rượu khiến cá nhân tự tin hơn, khiến sự buồn bã nhanh chóng trôi qua... Rượu bia không chỉ dừng ở sinh hoạt đời thường mà dần dà trở thành một “nét riêng” mà “chung” của không ít công sở Việt Nam. Việc họp mặt cuối tuần là có tiệc rượu trở thành điều không xa lạ, hay việc lâu lâu ai đó lên chức, nghỉ hưu hoặc có niềm vui thì phải 1-2-3 “dzô”... Hoặc nếu các lễ lộc hay các ngày kỷ niệm, hội nghị hội thảo mà đơn vị không có tiệc chính thì phải có tiệc phụ rượu bia mới nóng...

Minh họa: KHỀU

Cán bộ công chức Việt Nam cứ có thói quen tiếp khách hay sau các hội nghị là phải ăn nhậu. Điều này không quá xa lạ. Sự tồn tại này như một mặc định mang tính khách quan. Điều đơn giản dễ nhận thấy đó chính là kiểu xã giao để bày tỏ thân tình hay ân tình kiểu hết lòng hết dạ. Hay đó cũng chính là cơ hội để bộc lộ và bày tỏ những điều gì còn kín đáo, bí mật chưa tiện nói... Đây cũng chính là lúc “thả cửa” để thân tình, để lần sau còn gặp nhau thì chủ - khách nhìn trước nhìn sau tự tin, vui vẻ...

Chiều lòng “mấy ảnh”

Cái mặc định trở thành thói quen lúc nào không hay. Không ít người cho rằng nếu điều này không thực hiện hay không được thực hiện thì sẽ mất lòng nhau. Hay đối tác hoặc “mấy ảnh”, “mấy sếp” sẽ phiền cho coi. Suy nghĩ ấy dần dà trở thành nghĩ suy mang tính “lâu dần” và “cố hữu” tồn tại như một thực tế khó thay đổi.

Chẳng biết điểm xuất phát của thói quen ăn nhậu của công chức trong ngày, giờ làm việc, chỉ biết người ta vô tình thừa nhận và ít có những động thái tích cực đổi thay mà nếu có thì cũng chưa thấy nhiều tác dụng răn đe. Thế là nghiễm nhiên nó tồn tại và thắng thế dù không phải ai cũng hoàn toàn thoải mái khi tham gia hay tổ chức việc cùng rượu bia. Thậm chí, không ít người tổ chức phải gồng mình hay lắm lúc đớn đau, không ít vị khách phải căng thẳng sau hội nghị vẫn cố gắng chịu đựng tham gia để làm nốt những thủ tục hay xã giao phải đạo dù lòng không muốn... Tất cả như một vở kịch đậm chất tâm lý xã hội được khoác lên chiếc áo côm cốp của tiếng cụng ly, cười đùa... mà sâu thẳm bên trong ít ai biết cái gì đang thực sự hiện hữu.

Có một vài công sở hay cơ quan ngày nay vẫn xem rượu bia như phương tiện để thi đua hay thăng tiến. Nếu không uống được thì cơ hội được quan tâm và chú ý mất đi hơn nửa. Nếu uống kém thì cơ hội chỉ còn không đến 1/3. Có nơi, hội ăn nhậu trở thành hội kín vây quanh sếp, có lịch chăm sóc phục vụ hẳn hoi theo “tua” xoay vòng. Có nơi thì nhân viên phải uống để lấy lòng sếp, phải luyện “nội công” thường xuyên và liên tục để minh chứng mình hết lòng. Cái đau là có vài sếp cho rằng chỉ bổ nhiệm những người biết uống rượu bia! Các sếp này còn mặc định đấy chính là khả năng giao lưu, đấy chính là thủ thuật xã giao mang đẳng cấp.

Phải thay đổi từ lãnh đạo

Sẽ là đáng buồn nếu cứ sống với những mặc định. Hành trình thay đổi để hướng đến một văn hóa công sở hiện đại với các tiêu chí chân - thiện - mỹ sẽ là hành trình xa vời nếu việc ăn nhậu vẫn tồn tại như một mặc định gần như “văn hóa”, dù thực sự là không thể hay không xứng đáng.

Vấn đề chỉ có thể thay đổi từ chính từng cá nhân cũng như từ những người lãnh đạo cao nhất đến cả một tổ chức hay những nhóm chủ chốt. Đó là chưa kể quá trình điều chỉnh cần được thực hiện đồng bộ bởi sự chỉ đạo và giám sát của những tổ chức có liên quan như: Đảng, Công đoàn, Đoàn thanh niên. Những chỉ đạo và xem xét kế hoạch cũng như công tác tuyên truyền không chỉ là chung chung và mang tính hình thức mà cần sâu sát và cụ thể vào những mặc định để việc tồn tại rượu bia sau những buổi hội thảo, hội nghị hay tiếp khách, lễ tiệc không còn thì sự thay đổi sẽ xuất hiện như một hệ quả tất yếu.