Trước ngày tổng khởi nghĩa, ở các làng Phương Canh, Vân Canh, Thượng Hội, Hạ Hội, Tây Tựu (thuộc tỉnh Hà Tây ngày nay)... chỗ nào cũng có Việt Minh, cũng có du kích và các đoàn thể cứu quốc như phụ nữ, thanh niên, người hội. Dường như tối nào cũng có sinh hoạt, học tập và luyện võ nghệ, tập bắn súng, tập đánh du kích. Tình thế cách mạng ngày càng khẩn trương, thời cơ lớn dường như đang ở trước mặt rồi! Tôi nhớ khoảng 3, 4 giờ chiều 18-8-1945, tôi nhận được bức thư khẩn cấp của Thường vụ Xứ ủy với nội dung: Khẩn trương chuẩn bị tinh thần cho quần chúng. Vận động quần chúng. Vũ trang gấp cho quần chúng. Đưa gấp quần chúng ra Hà Nội hưởng ứng cướp chính quyền ở Hà Nội. Đúng 5 giờ sáng mai, ngày 19-8-1945 phải có mặt ở Nhà hát lớn Hà Nội. Chúng tôi quên cả ăn uống, lao ngay vào công việc tập hợp cán bộ, tập hợp quần chúng phân công nhau may cờ đỏ sao vàng, viết khẩu hiệu trên vải, cót, nong, nia; đi kiếm súng trường, tạc đạn, mã tấu, dao phay, gậy gộc; tổ chức ra bộ phận hậu cần lo cơm nước cho đoàn biểu tình. Tíu tít suốt đêm, tôi mệt tưởng đến không kịp thở. Cả làng Vân Canh hôm ấy như thức trắng; tiếng gọi nhau, tiếng mài dao, mài mã tấu, tiếng quy lát súng, tiếng thử tù và, tiếng chân chạy rậm rịch suốt đêm trong từng ngõ xóm. Tôi lau vội khẩu súng lục kiểu cối xay mà mấy tháng trước các anh đã cấp cho tôi để hộ thân. Khẩu súng này vẫn còn tốt nhưng đạn thì quả là năm cha, ba mẹ. Vì vậy, nó trở thành khẩu súng khó bảo, khi cần nổ nó không nổ, khi không cần nổ nó lại nổ.
Tôi bố trí cho bà con xuất phát từ hai giờ sáng. Tôi nghĩ tập trung được năm, sáu trăm người rồi tổ chức hành quân đâu phải dễ dàng. Hơn nữa, đây lại là cuộc hành quân đặc biệt của những nông dân ra thành phố; là cuộc biểu dương lực lượng của quần chúng cách mạng cho nên phải có hàng có lối, đi đứng cho thật hùng dũng, nghiêm trang, khí thế, đặc biệt phải đúng giờ quy định. Và đoàn quân nông dân tua tủa những gậy gộc, đinh ba, mã tấu và nhấp nhô cờ, biểu ngữ trông rất khí thế và khá kỷ luật; đi đến đâu đồng bào các làng xóm hai bên đường đổ ra, đông nghịt. Gần 5 giờ sáng, đoàn biểu tình của chúng tôi ra đến Kim Mã. Trước mắt chúng tôi là cả một rừng cờ đỏ sao vàng đủ kích cỡ. Chiếc cờ của chúng tôi may đang phấp phới ở đầu hàng quân kia tưởng đã là to, đến Hà Nội nó chẳng thấm tháp gì. Tôi ngoái lại nhìn đoàn quân nông dân của mình. Vẫn là một khối lẫn trong biển người, lẫn trong biển quần chúng, nhưng quân của tôi lại rất dễ nhận ra bởi không phải là màu cờ mà là sắc áo. Áo nâu của bà con giờ đây thật nổi bật giữa trùng trùng áo trắng.
Khi chính quyền về tay nhân dân
Theo chỉ thị của cấp trên, các đoàn biểu tình sau khi tham gia cướp chính quyền ở Hà Nội lại nhanh chóng trở về cướp chính quyền ở địa phương. Khoảng 3 giờ chiều, đoàn của chúng tôi về đến làng Đăm - phủ lỵ huyện Hoài Đức (Hà Tây). Tri phủ Hoài Đức lúc bấy giờ là Đoàn Công Trường không có mặt ở phủ lỵ. Viên tri huyện Đinh Gia Trinh thành ra người đứng đầu chính quyền ở đây. Quần chúng báo tin, ông ta đang ở trên đê đốc thúc việc canh đê. Hôm ấy nước sông đang lên rất to, có nguy cơ đê bị vỡ. Tôi cho du kích đi triệu Đinh Gia Trinh về, mặt khác đi tập hợp thêm quần chúng chuẩn bị làm mít tinh. Lát sau, Đinh Gia Trinh về gặp chúng tôi, ông ta hỏi rất hách dịch:
- Ở đây ai làm thủ lĩnh?.
Tôi nhìn ông ta, nghiêm giọng:
- Ở đây không có ai là thủ lĩnh cả. Tôi là đại diện của Tổng bộ Việt Minh phủ Hoài Đức đến nắm chính quyền.
Đinh Gia Trinh là một viên tri huyện trẻ tuổi, có học vấn (sau này có theo cách mạng), thấy tôi là đàn bà con gái tỏ ra rất xem thường. Tôi biết vậy nên mời ông ta ngồi một cách đàng hoàng và tiếp tục câu chuyện. Tôi nói ôn tồn, giải thích:
- Việt Minh đã nắm chính quyền ở Hà Nội, ông phải nhanh chóng bàn giao chính quyền ở đây cho quân cách mạng. Cụ thể là: giao toàn bộ sổ sách, giấy tờ, con dấu và nộp toàn bộ súng đạn.
Đinh Gia Trinh làm theo. Bấy giờ anh chị em khác đã tập hợp được đến hai nghìn quần chúng tham dự cuộc mít tinh tổ chức ngay tại sân đình làng Đăm. Quần chúng lấy làm hoan hỉ lắm. Dưới cờ đỏ sao vàng phấp phới, đoàn người vừa hò la vừa hô vang các khẩu hiệu: Chính quyền về tay Việt Minh! - Ủng hộ Việt Minh!
Tôi đứng trên thềm cao của ngôi đình, nói chuyện với nhân dân, tuyên bố chính quyền cũ đã sụp đổ, phủ Hoài Đức đã về tay quân cách mạng... Xa xa, bà con từ các nơi vẫn tiếp tục kéo đến hoan nghênh chính quyền cách mạng. Đèn đuốc được thắp lên sáng cả một góc trời.
Sau đó, tôi phân công: Tôi làm chủ tịch, anh Thuật là phó chủ tịch, anh Hội là thư ký. Chưa bao giờ nắm chính quyền, lệnh của trên lại chưa tới, thành thử ra chúng tôi chẳng biết cụ thể cái chức vụ của chúng tôi được gọi như thế nào. Gọi theo các chức danh cũ thì không được mà gọi theo chức danh mới thì chưa biết. Bà con cứ gọi chúng tôi là chủ tịch phủ, phó chủ tịch phủ, thư ký phủ và đội trưởng tự vệ phủ... Bây giờ mỗi khi nghĩ lại tôi còn thấy buồn cười, thương cho dân mình và cả bản thân mình.
và quét mã QR
Bình luận (0)