Tiền đâu phải lá mít!

1,5 triệu tỉ đồng? Nghe qua, dường như ai cũng dụi mắt, tưởng nằm mơ! 1,5 triệu tỉ đồng tức 1.500.000.000.000.000 đồng, dãy số dài dằng dặc mà ngay cả người giỏi toán cũng phải đếm đi đếm lại vì không tin chắc mình viết đúng!

Đây là khối doanh nghiệp nhà nước, được hưởng nhiều đặc quyền vượt xa khu vực kinh tế tư nhân, trong đó có đặc quyền về tiếp cận tín dụng. Có lẽ vì thế mà số nợ cứ vù vù tăng lên, so với năm 2012 nay đã tăng thêm khoảng 10%.

Đành rằng làm ăn là phải vay nhưng nợ ngập đầu và mỗi năm mỗi tăng như thế ai mà không xót. Vay nhiều và vay mãi chứng tỏ làm ăn kém. Mà làm ăn kém thì dễ dẫn tới phá sản. Phá sản thì nhà nước, nói cho đúng là người dân, phải gánh. Quy luật “lời ăn, lỗ chịu” vẫn còn khá xa lạ với khối doanh nghiệp quốc doanh.

Trong số nợ nói trên, nợ nước ngoài chiếm 325.936 tỉ đồng, phần nhiều là vay dài hạn. Số nợ các tập đoàn tự vay, tự trả không nhiều; chủ yếu là vốn ODA của Chính phủ và các khoản vay được Chính phủ bảo lãnh.

Trong khi đó, Chính phủ đánh giá “các tập đoàn, tổng công ty đang hoạt động phụ thuộc phần lớn vào nguồn vốn vay và hoạt động sản xuất - kinh doanh tiếp tục gặp khó khăn”. Điều đó cảnh báo rằng nợ công sẽ khó mà giảm; ngược lại, có thể tăng thêm nhiều, vì chưa thấy dấu hiệu các doanh nghiệp “con cưng” làm ăn khấm khá.

Báo cáo của Chính phủ về tình hình năm 2013 của các doanh nghiệp nhà nước còn cho thấy bức tranh u ám: Lỗ phát sinh theo báo cáo hợp nhất của 13 tập đoàn, tổng công ty là 7.525,578 tỉ đồng; 20 tập đoàn, tổng công ty còn lỗ lũy kế 21.086 tỉ đồng và 14 công ty mẹ còn lỗ lũy kế 6.681 tỉ đồng...

Đó là chưa nói khối doanh nghiệp nhà nước còn đối mặt nguy cơ mất vốn bởi hiện số nợ phải thu khó đòi là 10.329 tỉ đồng. “Khó đòi” thực ra chỉ là mỹ từ. Ở xứ ta từ trước đến nay, nợ hễ thuộc diện khó đòi là xem như hết cơ may thu hồi.

Những tiếng ta thán về khối doanh nghiệp nhà nước đã rỉ rả cất lên hàng chục năm qua nhưng vẫn cứ như ném đá ao bèo. Nay, chỉ còn con đường ngắn nhất là thực hiện cổ phần hóa quyết liệt và triệt để khối này. Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo trong giai đoạn 2014-2015 phải cổ phần hóa hơn 400 doanh nghiệp, song tình hình hiện tại cho thấy mục tiêu này không thể đạt được.

Phải chi ai cũng biết dè sẻn, cũng biết tiết kiệm, cũng biết tiếc tiền như thi sĩ Nguyễn Bính ngày nào đã bảo “tiền không là lá em ơi, tiền là giấy bạc của đời làm ra” thì đỡ biết mấy! Bây giờ, nợ nhiều kiểu đó trả đến khi nào cho hết; đời này qua đời khác cũng không trả hết.

Con số nợ sao mà dài quá, tựa như tiếng thở dài của muôn dân…!