Tìm lời giải cho nợ và lương

Đại biểu (ĐB) Lê Thị Nga (Thái Nguyên) tạo ấn tượng mạnh khi dành trọn 7 phút cho bài tham luận sắc sảo về những bất cập, hạn chế trong quản lý và sử dụng nguồn vốn viện trợ không hoàn lại (ODA).

“Quốc hội đứng ngoài quy trình”

Theo ĐB Nga, Việt Nam đã huy động 78 tỉ USD trong vòng 20 năm nhưng đã để xảy ra nhiều tiêu cực, tham nhũng dẫn đến thất thoát, chất lượng công trình kém làm mất uy tín đối với nhà tài trợ. Đáng quan ngại là những vi phạm lớn chỉ được phía nước ngoài phát hiện. Nguyên nhân là do Quốc hội (QH) và người dân - cơ quan chịu trách nhiệm cao nhất về nợ công và người trả nợ - gần như đứng ngoài quy trình. Đã xảy ra không ít vụ tiêu cực gây chấn động dư luận nhưng QH chưa một lần giám sát tối cao về ODA. "Đây là một nguyên nhân không nhỏ góp phần làm cho những bất cập, sai phạm trong dùng ODA chậm được khắc phục, góp phần đẩy nợ công lên sát ngưỡng mất an toàn" - ĐB Lê Thị Nga kết luận.

Đại biểu Nguyễn Văn Tiên đề nghị tuân thủ nguyên tắc vàng là không vay ODA cho chi thường xuyênẢnh: HOÀNG NGỌC

ĐB Nga thúc giục QH ban hành Luật Quản lý sử dụng ODA, trong đó chú trọng quy định chặt chẽ tiêu chí chấp nhận vốn ODA, công khai minh bạch toàn bộ số vốn, dự án, quy trình phân bổ; đồng thời quy định về trách nhiệm của QH, quyền của người dân, báo chí và hiệp hội chuyên ngành trong quá trình sử dụng vốn ODA. Bên cạnh đó, cần chỉ ra những khiếm khuyết trong chính sách, những nhóm lợi ích liên quan ở cả trong nước và nước tài trợ, phân tích những mặt lợi và bất lợi của ODA để đề xuất chiến lược sử dụng ODA có chọn lọc theo lộ trình giảm dần tiến đến chấm dứt nguồn vốn này. Bà Nga cũng lưu ý các nước không đi vay ODA để đầu tư các siêu dự án và các chuyên gia quốc tế cũng từng cảnh báo ODA là một cái bẫy, là “sát thủ kinh tế” nếu quá phụ thuộc vào nguồn vốn này.

Cùng quan tâm đến vấn đề nợ công, ĐB Nguyễn Văn Tiên (Tiền Giang) nhận định chi phí trong các dự án có vốn ODA rất cao. Bình thường, ĐBQH nhận được giấy mời dự hội nghị, hội thảo ở khách sạn 5 sao chỉ được trả thù lao 2,5 triệu đồng/hợp đồng, trong khi dự án có vốn ODA được chi trả tới 50-60 triệu đồng dù chất lượng báo cáo không khác nhau. “Nếu là các dự án ODA vay thì phải hết sức cẩn thận vì sẽ làm tăng gánh nợ công” - ĐB Tiên lưu ý và cho rằng cần phải tuân thủ nguyên tắc vàng là không vay ODA cho chi thường xuyên.

An toàn mà… lo!

Chiều cùng ngày, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng báo cáo thêm vấn đề quản lý nợ công. Theo đó, kể từ 2010, khi Luật Quản lý nợ công có hiệu lực thì việc công khai, minh bạch, trách nhiệm rõ ràng hơn. Bộ trưởng lạc quan khẳng định các chỉ tiêu quản lý nợ của Việt Nam hiện vẫn trong giới hạn cho phép (nợ Chính phủ và nợ nước ngoài dưới 50%, nợ công dưới 65%). Mặc dù vậy, trong thời gian qua vẫn đang đứng trước nhiều khó khăn và thách thức.

Theo phân tích của bộ trưởng, nguyên nhân xuất phát từ tình hình kinh tế khó khăn, trong khi phải bảo đảm nhiều khoản chi an sinh xã hội, các chương trình mục tiêu, nhu cầu đầu tư lớn. Điều này khiến nợ công tăng nhanh cả về số tuyệt đối và tỉ lệ. Đến năm 2015, khoản nợ này tương đương 64,2% GDP. Mặt khác, cơ cấu nợ hiện không bền vững, phần lớn các khoản vay trong nước là ngắn hạn, phải phát hành trái phiếu đảo nợ với tổng số tiền dự toán trong vòng 3 năm qua khoảng 137.000 tỉ đồng.

Bên cạnh đó, nghĩa vụ trả nợ của ngân sách nhà nước có xu hướng tăng nhanh, đặc biệt là trong vài năm tới, một số dự án vay lại nguồn vốn vay của Chính phủ không hiệu quả làm phát sinh nợ dự phòng, làm tăng chi trả nợ trực tiếp của Chính phủ. Nguyên nhân là do trong khâu huy động và phân bổ vốn vay chủ yếu xuất phát từ đề xuất của bộ - ngành, địa phương chưa đặt trong mối quan hệ chặt chẽ cân đối với nguồn lực khác; chưa bám sát vào hạn mức nợ được cấp có thẩm quyền phê duyệt xác định mức vay, mức nợ cho phù hợp; chưa gắn trách nhiệm người quyết định vay và người sử dụng có hiệu quả vốn vay. Nhiều dự án chưa chuẩn bị tốt khâu chuẩn bị đầu tư, thẩm định, phê duyệt dẫn đến vướng mắc trong quá trình thực hiện khiến cho hiệu quả giảm. Nhiều dự án điều chỉnh tăng quy mô dẫn đến tăng vay nợ tạo áp lực gia tăng nợ công. Mặt khác, khâu tổ chức và quản lý nợ công phân tán ở nhiều đầu mối; năng lực giám sát hạn chế, hệ thống dữ liệu chưa được chuẩn hóa, chưa thực hiện tốt và phối hợp trong việc công tác tổng hợp, báo cáo, công khai theo quy định.

Tìm nguồn để tăng lương

ĐB Đặng Thuần Phong rất băn khoăn khi đây là năm thứ hai liên tiếp ngân sách không bố trí được nguồn tăng lương theo lộ trình. “Nguyên nhân là do biên chế không giảm, sức lao động không cân đối được. Chính phủ cần hết sức quan tâm vì kéo dài tình trạng này, hệ lụy xã hội sẽ khôn lường” - ĐB Phong khuyến cáo.

Cùng mối quan tâm, ĐB Nguyễn Thị Quyết Tâm (TP HCM) đề nghị Chính phủ cần báo cáo đầy đủ, minh bạch về tình hình căng thẳng trong cân đối ngân sách đến nỗi không có kinh phí để tăng lương theo lộ trình, báo cáo đầy đủ về nợ công để cả nước cùng lo liệu.

Theo ĐB Thích Bảo Nghiêm (Hà Nội), việc chưa bố trí được nguồn tăng lương còn do quan điểm, cách tiếp cận giải quyết vấn đề chứ không phải đã hết cách. Hiện nay, tiền ngân sách còn sử dụng lãng phí khi xây nhiều công trình công cộng vượt quá nhu cầu hay đầu tư lớn cho hạ tầng nhưng chất lượng kém. Thừa nhận chi lương của Việt Nam khá lớn, chiếm 9% GDP trong khi các nước khác chỉ khoảng 7%, ĐB Thích Bảo Nghiêm đề nghị quyết liệt tinh giản bộ máy, cắt giảm những khoản chi không hợp lý. “Lộ trình tăng lương đã trì hoãn 2 năm, cần xem xét cân đối các khoản chi để lấy nguồn tăng lương, nhất là cho cán bộ hưu trí và công chức, viên chức là những đối tượng có cuộc sống còn khó khăn” - ĐB Thích Bảo Nghiêm nói.