Theo Bộ Y tế, phụ gia là chất được bổ sung vào thực phẩm trong quá trình bảo quản hoặc dùng trong chế biến thức ăn để món ăn ngon miệng, hấp dẫn hơn. Hiện có đến hàng trăm loại phụ gia thực phẩm khác nhau.

Sử dụng đúng đối tượng, liều lượng

Việt Nam hiện đang cho phép sử dụng 23 nhóm phụ gia thực phẩm, bao gồm 337 chất, trong đó có một số nhóm chính được sử dụng nhiều trong chế biến thực phẩm như: nhóm chất phụ gia bảo quản thực phẩm có tác dụng ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn; nhóm phụ gia phẩm màu tạo nên cảm quan hấp dẫn cho thực phẩm và nhóm phụ gia tạo vị cho thực phẩm.

Theo Thông tư số 24/2019/TT-BYT quy định về quản lý và sử dụng phụ gia thực phẩm quy định về danh mục phụ gia thực phẩm; sử dụng, quản lý phụ gia thực phẩm và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan; chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 16-10-2019. PGS-TS Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (ATTP) thuộc Bộ Y tế, cho biết nguyên tắc xây dựng danh mục phụ gia thực phẩm bảo đảm an toàn với sức khỏe con người, hài hòa với các quy chuẩn, quy định quốc tế về quản lý và sử dụng phụ gia thực phẩm, đồng thời cập nhật theo các khuyến cáo về quản lý nguy cơ đối với phụ gia thực phẩm của cơ quan quản lý có thẩm quyền của Việt Nam, CAC, JECFA và nước ngoài. Do đó, Bộ Y tế yêu cầu nguyên tắc chung trong sử dụng phụ gia thực phẩm phải bảo đảm: phụ gia thực phẩm được phép sử dụng và đúng đối tượng thực phẩm; không vượt quá mức sử dụng tối đa đối với một loại thực phẩm hoặc nhóm thực phẩm; hạn chế đến mức thấp nhất lượng phụ gia thực phẩm cần thiết để đạt được hiệu quả kỹ thuật mong muốn.

Đoàn kiểm tra liên ngành về an toàn vệ sinh thực phẩm TP Hà Nội kiểm tra nhanh các đồ dùng chế biến thực phẩm. (Ảnh chỉ có tính minh họa)

Việc sử dụng phụ gia thực phẩm phải duy trì giá trị dinh dưỡng của thực phẩm. Đối với sản phẩm được sử dụng với mục đích đặc biệt mà phụ gia thực phẩm như một thành phần thực phẩm (ví dụ đường ăn kiêng) thì không phải kiểm soát theo các quy định tại thông tư này. Tăng cường việc duy trì chất lượng hoặc tính ổn định của thực phẩm hoặc để cải thiện cảm quan nhưng không làm thay đổi bản chất hoặc chất lượng của thực phẩm nhằm lừa dối người tiêu dùng. Phụ gia thực phẩm hỗ trợ trong sản xuất, vận chuyển nhưng không nhằm che giấu ảnh hưởng do việc sử dụng các nguyên liệu kém chất lượng hoặc thực hành sản xuất, kỹ thuật không phù hợp. Ngoài ra, so với thông tư cũ (Thông tư số 27/2012/TT-BYT) ban hành từ năm 2012 thì thông tư mới cũng siết chặt quy định đối với việc san chia, sang chiết, nạp, đóng gói lại và phối trộn phụ gia thực phẩm.

Xử phạt nghiêm các sai phạm

PGS-TS Nguyễn Thanh Phong cho biết Bộ Y tế yêu cầu chỉ sử dụng phụ gia thực phẩm nếu việc sử dụng này đạt được hiệu quả mong muốn nhưng không có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, không lừa dối người tiêu dùng. Do đó, các trường hợp vi phạm hành chính về ATTP trong sản xuất, kinh doanh, sử dụng phụ gia thực phẩm sẽ bị xử phạt theo quy định tại Nghị định số 115/2018/NĐ-CP ngày 4-9-2018 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về ATTP và các văn bản khác có liên quan, trong đó tăng nặng mức xử phạt nhằm tạo sự răn đe.

Liên quan đến vấn đề này, ông Trần Ngọc Tụ, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm TP Hà Nội, khuyến cáo người tiêu dùng chỉ nên sử dụng những loại thực phẩm chế biến sẵn an toàn khi có màu sắc tự nhiên, trên bao bì có nhãn hiệu ghi xuất xứ rõ ràng hoặc ghi rõ thành phần các chất phụ gia (hay phẩm màu) được phép sử dụng. Người tiêu dùng nên cẩn trọng với các loại thức ăn đường phố, đồ ăn vặt có màu sặc sỡ, lòe loẹt. Trong nấu ăn chỉ nên tạo vị ngọt cho món ăn bằng chất đạm thật sự có trong thực phẩm tự nhiên như: thịt, cá, rau củ, hải sản... Nếu cần tạo màu cho thực phẩm, nên chọn màu tự nhiên từ lá dứa, lá cẩm, quả gấc, cà phê... hoặc phẩm màu thực phẩm. Tuyệt đối không sử dụng hàn the, đường hóa học để chế biến thức ăn.

Cảnh báo về những nguy cơ sử dụng phụ gia thực phẩm vượt ngưỡng cho phép, PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh, Viện Công nghệ sinh học - Công nghệ thực phẩm - Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, cho biết đối với phụ gia thực phẩm được phép sử dụng, trên bao bì bao giờ cũng ghi rõ tên hóa chất, thành phần hóa học, tính năng kỹ thuật và tính chất vật lý (dạng lỏng hay rắn...), liều lượng, cách dùng (vào lúc nóng hay nguội...), tính độc với con người, độc với nồng độ bao nhiêu. Nếu sử dụng các phụ gia này đúng loại, đúng liều lượng sẽ có rất nhiều tác dụng tích cực, tạo được nhiều sản phẩm phù hợp với sở thích và khẩu vị của người tiêu dùng. Mặt khác, phụ gia cũng giúp giữ được chất lượng của thực phẩm cho tới khi sử dụng, tạo sự dễ dàng trong sản xuất, chế biến thực phẩm và làm tăng giá trị thương phẩm hấp dẫn trên thị trường. Trái lại, nếu sử dụng các phụ gia này không đúng liều lượng, không đúng chủng loại, nhất là những phụ gia không cho phép dùng trong thực phẩm sẽ gây những tác hại cho sức khỏe.