Sản xuất lúa quy mô lớn:

Có 3 mô hình liên kết sản xuất lúa, đó là doanh nghiệp (DN) chế biến xuất khẩu gạo đầu tư 100% vật tư nông nghiệp, ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm; DN đầu tư giống, phần còn lại, nông dân lo và DN bao tiêu sản phẩm; DN đặt hàng cho nông dân sản xuất loại lúa theo yêu cầu và bao tiêu sản phẩm.

Ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho biết không phải đến bây giờ mới tiến hành triển khai liên kết sản xuất lúa mà cả chục năm qua đã có nhiều DN triển khai thí điểm liên kết với nông dân bằng nhiều hình thức. Mỗi DN tùy theo điều kiện, đặc thù của từng địa phương để chọn mô hình phù hợp.

Ông Nguyễn Văn Tiến, Tổng Giám đốc Công ty CP XNK An Giang, cho biết đang gặp nhiều khó khăn khi thực hiện liên kết với nông dân vì DN phải trực tiếp thu mua lúa tươi từ nông dân. Trong khi lúa tươi mang về với số lượng lớn thì lò sấy hiện có không đủ công suất đáp ứng (đầu tư lò sấy có chi phí gấp đôi thiết bị lau bóng nhưng thời gian hoạt động lại không thường xuyên). DN cũng không có đủ phương tiện để vận chuyển lúa từ những vùng giao thông khó khăn. Còn theo ông Lê Trường Sơn, Tổng Giám đốc Công ty CP Docimexco, DN đã liên kết với 12 hợp tác xã (HTX), tổng diện tích 2.914 ha nhưng đến vụ thu hoạch chỉ thu mua được ở 4 HTX với 90 ha. Nông dân còn sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, giống không theo yêu cầu của DN dẫn đến chất lượng kém.

Ông Phong cho rằng mô hình DN tự đầu tư 100% sẽ khó phát triển mở rộng sản xuất vì “kham” không nổi, không đủ vốn lớn. Còn mô hình DN chỉ đầu tư giống thì chưa trọn vẹn. Riêng mô hình đặt hàng, đặt giống cho nông dân hiện đang có ưu thế vì có thể sản xuất quy mô lớn và có lợi thế liên kết với ngân hàng, các công ty cung ứng vật tư nông nghiệp, các dịch vụ vận chuyển, làm đất, tưới tiêu.

Cũng theo ông Phong, hiện có nhiều mô hình sản xuất lúa đang được triển khai thí điểm để chọn ra mô hình bền vững, bảo đảm lợi ích hài hòa giữa nông dân và DN. Các DN nên liên kết với HTX, tổ đội sản xuất; phối hợp với Sở NN-PTNT, chính quyền địa phương cùng tham gia.

Ông Đoàn Ngọc Phả, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh An Giang, cho rằng thực tế, DN cũng chưa biết sản xuất giống gì thì làm sao nông dân biết được. DN phải biết mình cần giống gì để đi vào thị trường xuất khẩu nào. Trong hợp đồng cũng phải ghi rõ và dễ hiểu về dư lượng hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật, kích cỡ hạt lúa. Ông Phả còn cho biết sở dĩ DN chưa ký được hợp đồng với nông dân là do người dân có ít đất nên họ thích canh tác kiểu “du kích”, nếu có bị lỗ một ít cũng không sao. Còn những người có nhiều đất thì sợ rủi ro nên “thích” ký hợp đồng cho chắc ăn.