Tre mãi bên người

Trong bút ký Người Việt gốc... tre, tác giả khắc họa một làng quê ở huyện Điện Bàn (Quảng Nam), nơi mà từ xưa một xã đã có đến hai thôn chuyên nghề chẻ tre đan cót. Đa số ai cũng biết đốn tre, đánh trối, chẻ nan và đan đát từ nhỏ... Ở đó, có người chú tên Thà, gần 70 tuổi, là nghệ nhân quán quân chẻ nan tre, đan đát. Ông cũng say sưa mỗi khi hoàn thành tác phẩm của mình... Ở đó, có anh bạn Việt kiều nhiều năm bôn ba kiếm sống tận San Jose (Mỹ) về thăm quê cũ, khi đi đem theo rất nhiều hàng hóa  mà người ở nhà quê không thèm sờ tới: vài cái rổ, rá; mấy chục ống tre lồ ô, rồi gáo múc nước bằng sọ dừa và chiếc chum sành..., vì mấy chục năm bên ấy mà vẫn không quên được câu ca dao, hình bóng cây tre quê mình...

Ngôi nhà tre 100 tuổi là chuyện kể về những kỷ niệm từ ngôi nhà một gian hai chái làm bằng tre, lợp tranh săng đã có tuổi thọ cả trăm năm. Toàn bộ các vì kèo, đòn tay, rui mè... của ngôi nhà đều làm bằng một loại tre ngâm có đường kính chưa tới 10 cm đã lên màu đen thẫm qua thời gian. Vách hai đầu hồi là những tấm phên lương trét phân trâu, vách mặt trước và sau nhà đan công phu hơn với những nẹp tre trang trí chân phương, cân đối nhưng khá đẹp. Chủ nhân cho biết nhiều lần con cháu muốn phá ngôi nhà để xây lại nhưng ông ngăn cản, vì chính đây là kỷ niệm của cả 4 đời người trong gia đình, nơi ông và các con cất tiếng khóc chào đời. Điều lạ lùng là trong cơn bão Xangsane năm 2006, nó vẫn đứng vững, trong lúc nhiều ngôi nhà xây gạch, xi măng trong vùng đều bị gió quật đổ.

Không dừng lại quanh quẩn bên những bóng tre ở các làng mạc xứ Quảng, tác giả còn muốn khẳng định ảnh hưởng to lớn đối với con người của loài tre trên khắp thế giới, nhưng cuối cùng “vẫn là tre Việt Nam”. Ở các bài viết 10 sự kiện cây tre trong sử Việt, Sừng sững trong văn học dân gian, Nửa đêm ta mơ thấy măng mọc, Luồng, cây giảm nghèo xứ Thanh... Trương Điện Thắng đã thể hiện nỗ lực trải nghiệm thực tế cũng như tra khảo tài liệu hết sức công phu.