Chất lượng công trình giảm: Do bán thầu !

Ngày 28-4, dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, Bộ Xây dựng đã tổ chức hội thảo khoa học “Thực trạng và giải pháp tăng cường quản lý chất lượng các công trình xây dựng”.

Theo Bộ Xây dựng, trong 5 năm trở lại đây, số lượng các công trình xây dựng ngày càng tăng, bình quân mỗi năm cả nước có trên 6.000 dự án đầu tư xây dựng được triển khai. Trong đó, các dự án nhóm A chiếm khoảng 5%, nhóm B hơn 20%, nhóm C trên 75%.

Giám sát lỏng, chế tài nhẹ

Theo số lượng tổng hợp bình quân 5 năm gần đây, trên 90% công trình đạt chất lượng từ khá trở lên. Tuy nhiên, theo TS Lê Quang Hùng, Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng, đã xảy ra một số sự cố lớn về chất lượng công trình như sập hai nhịp dẫn cầu Cần Thơ, sự cố sạt lở Mỏ ĐIII Thủy điện Bản Vẽ (Nghệ An), sự cố vỡ đập công trình hồ chứa nước Cửa Đạt (Thanh Hóa), sự cố nứt bê tông các đốt dầm chìm Thủ Thiêm...

Ngoài ra, một số công trình mới đưa vào sử dụng đã bộc lộ khiếm khuyết về chất lượng, gây bức xúc trong dư luận như: Hiện trạng suy giảm chất lượng các công trình nhà ở tái định cư, sụt trượt trên một số quốc lộ, sự xuống cấp ở một số công trình văn hóa, hạ tầng kỹ thuật đô thị...

Ông Hùng cho rằng nguyên nhân dẫn đến thực trạng chất lượng nhiều công trình yếu kém là do sự thiếu sót, không đồng bộ về các cơ chế chính sách của các cơ quan quản lý Nhà nước. Trong khi đó, các quy định quản lý, thẩm định và giám sát năng lực nhà thầu lại lỏng và nhẹ về chế tài xử phạt các vi phạm về quản lý chất lượng.

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải khẳng định việc triển khai các công trình xây dựng còn nhiều yếu kém, trong đó có  việc quản lý chất lượng công trình. Phó Thủ tướng cảnh báo: Nếu không làm tốt công tác quản lý chất lượng, một vài năm tới khi các công trình hoàn thành nhưng hoạt động không hiệu quả lại gây ảnh hưởng lớn đến kinh tế đất nước.

Bán thầu tràn lan

Theo ông Nguyễn Văn Hiệp, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM, nguyên nhân quan trọng dẫn đến chất lượng công trình xây dựng xuống cấp là do hiện tượng bán thầu. Ông Hiệp nhấn mạnh: “Luật hình sự có quy định tội danh bán thầu nhưng trong xây dựng lại có thầu chính, thầu phụ và thậm chí thầu phụ nhiều bậc”.

Lỗ hổng này dẫn tới việc xuất hiện quá nhiều tầng nấc trung gian hưởng lợi, đơn vị trực tiếp thực hiện công trình thì lại nhận giá trị thấp hơn rất nhiều so với giá trị đấu thầu hoặc chỉ định thầu ban đầu. Hậu quả là chất lượng công trình có vấn đề, an toàn lao động bị bỏ ngỏ, biện pháp thi công sơ sài dễ dẫn đến sự cố...

Đối với chỉ định thầu là vậy nhưng đấu thầu đối với dự án có giá trị lớn, theo ông Hiệp, cũng có quá nhiều vấn đề. Số lượng nhà thầu tham gia dự thầu rất ít, thường không quá 5 đơn vị. Thực tế xuất hiện những nhà thầu chuyên đấu thầu dự án vốn ngân sách.

Giá trị tiết giảm qua đấu thầu rộng rãi trong cả nước và ngay cả TPHCM cũng không ngoại lệ, chỉ khoảng dưới 3%. Những bất cập này cho thấy đấu thầu chỉ là hình thức, dù chất lượng trung bình, kém nhưng vẫn tìm cách để nghiệm thu.

Công trình công kém hơn công trình tư

Một bất cập khác dẫn đến chất lượng công trình xây dựng có vấn đề, theo ông Hiệp, là công trình sử dụng vốn ngân sách. “Tỉ lệ khá lớn các công trình sử dụng vốn ngân sách ở địa phương chất lượng yếu hơn hẳn so với những công trình được đầu tư từ nguồn vốn khác, nhất là vốn tư nhân” – ông Hiệp nói.

Bởi lẽ, hầu hết các dự án loại này vốn không cao, được chỉ định thầu cả tư vấn rồi xây lắp và chỉ một số nhà thầu “quen biết” nhận được công trình, không loại trừ là những công ty sân sau của chủ đầu tư. Theo ông Hiệp, lỗ hổng này dẫn tới tình trạng công trình có trễ cũng không bị phạt, chất lượng có kém cũng phải bảo vệ cho nhau.

Kể cả những hợp đồng thực hiện quy hoạch chi tiết 1/2000 mà chủ trương đang đòi hỏi phải phủ kín cũng không ngoại lệ. Bản thân tư vấn quy hoạch được chỉ định thầu đang bị lợi dụng để giao việc tập trung cho một vài tổ chức, cá nhân núp bóng nên chất lượng không cao, tiến độ quá chậm.