Cần tính tới kịch bản phục hồi kinh tế

. Phóng viên: Thưa ông, chúng ta có thể bắt đầu hy vọng về sự phục hồi của kinh tế VN khi mà đã có những ý kiến cho rằng kinh tế Mỹ đã chạm đáy khủng hoảng còn kinh tế Trung Quốc thì bắt đầu phục hồi?

- TS Lê Đăng Doanh: Theo tôi, còn tùy thuộc vào việc lấy tiêu chí nào để nói rằng khủng hoảng kinh tế thế giới đã chạm đáy. Nền kinh tế Mỹ, nếu nhìn số lượng nhà bị tịch ký và đưa ra bán thì khủng hoảng thị trường bất động sản chưa tới đáy. Tuy nhiên, nếu nhìn vào một số tín hiệu như một số ngân hàng bắt đầu có lãi thì có thể nói tốc độ suy giảm kinh tế chậm lại. Dù gì thì hiện cũng chưa ai khẳng định rằng khủng hoảng kinh tế Mỹ đã tới đáy, bởi ngoài bất động sản còn những đại gia ô tô đang “ốm nặng” và nếu những “ông lớn” này lăn kềnh ra sẽ tác động rất kinh khủng tới nền kinh tế Mỹ vốn đang khủng hoảng. Cho nên, cả Tổng thống Barack Obama cũng như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đều chưa thể nói khi nào nền kinh tế lớn nhất thế giới này sẽ hồi phục.

Nên trình Quốc hội báo cáo tác động của khủng hoảng

. Điều đó sẽ tác động như thế nào tới sự phục hồi của nền kinh tế VN?

-  Hiện chúng ta chưa có đánh giá nào một cách toàn diện, sâu sắc và đầy đủ về tác động của khủng hoảng kinh tế thế giới với VN. Đâu đó chúng ta chỉ nghe nói tháng 5 hay tháng 6 kinh tế VN có thể sẽ hồi phục. Tôi nghĩ đó là cách tiếp cận để đưa ra thông tin lạc quan. Singapore có một cách tiếp cận khác là họ nói thẳng rằng năm nay nền kinh tế sẽ tăng trưởng âm 6%-8%, và có thể còn suy thoái khoảng 5-6 năm nữa, chứ không nói một cách dễ dàng về sự phục hồi.

Tôi cho rằng, nên trình ra Quốc hội một báo cáo đầy đủ, toàn diện và sâu sắc của khủng hoảng kinh tế thế giới với kinh tế trong nước. Trên cơ sở đánh giá tác động của khủng hoảng kinh tế thế giới tới xuất khẩu, đầu tư nước ngoài, công ăn việc làm... mới vạch ra các biện pháp ứng phó thích đáng.

Điều đó cũng rất cần thiết để người dân biết và chia sẻ khó khăn với Nhà nước nhằm cùng nỗ lực vượt qua. Nhân dân nước ta luôn có tinh thần đoàn kết và luôn biết cách vượt qua khó khăn cho nên tôi nghĩ đó là những điều mà chúng ta nên phát huy.

. Vậy theo ông, sự hồi phục của kinh tế VN sẽ dựa vào nhân tố nào là chính?

- Theo tôi phụ thuộc và hai yếu tố cả trong và ngoài. Về chủ quan, chúng ta cần đẩy mạnh cải cách, tìm kiếm thị trường mới. Rõ ràng cách người Mỹ cứ vay tiền rồi tiêu dùng hết sức rộng rãi lâu nay sẽ thay đổi và người Mỹ sẽ bắt đầu có những thay đổi như vậy. Về lâu dài, Mỹ vẫn là nền kinh tế lớn bậc nhất thế giới nhưng cách tiêu dùng của người dân Mỹ chắc chắn sẽ phải điều chỉnh. Điều đó buộc chúng ta phải đẩy mạnh tìm kiếm thị trường mới, có thể là ở ngay châu Á và Đông Nam Á này, ngoài ra cố gắng vươn tới các thị trường như Trung Đông hay Mỹ Latinh.

Cải cách giúp phục hồi nhanh

. Nhân tố trong hay ngoài nước tác động nhiều tới sự hồi phục của kinh tế VN hơn?

- Tác động của khủng hoảng kinh tế thế giới với VN không hề nhẹ, bởi xuất khẩu chiếm tới 72% GDP và đầu tư nước ngoài cũng góp phần quan trọng vào tăng GDP. Làm sao người tiêu dùng trong nước có thể tiêu hết 9 tỉ  USD quần áo hay uống hết 1 triệu tấn cà phê mỗi năm... Vì thế, chúng ta phải tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu.

Nâng cao khả năng tiêu dùng nội địa là rất cần thiết, song điều đó phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác. Vì sao người Mỹ lại chi tiêu nhiều hơn người dân chúng ta hay người dân châu Á? Là vì ở Mỹ có hệ thống an sinh xã hội, chăm sóc y tế... tốt hơn nên người dân không phải lo lắng nhiều về lúc già yếu, ốm đau nên người ta an tâm chi tiêu. Ta có tiền thì phải tìm cách tiết kiệm để lo cho ngày mai.

. Vậy gói kích cầu trị giá 1 tỉ USD và sắp tới có thể là 8-9 tỉ USD sẽ tác động như thế nào tới phục hồi của kinh tế nước ta?

-  Gói kích cầu đó sẽ có tác động tích cực nhất định tới việc chống suy giảm hay phục hồi kinh tế sau này, nhưng tác động tới đâu còn phục thuộc vào việc thực thi. Ví dụ như bơm thêm vốn vào cho các doanh nghiệp để họ có tín dụng tiếp tục sản xuất, xuất khẩu vượt qua khó khăn. Tuy nhiên, rất cần xem xét kỹ giữa ý tưởng ban đầu và việc thực thi như thế nào. Chúng ta đều biết những chuyện phiền lòng trong việc hỗ  trợ tiền Tết cho người nghèo. Cần điều tra để biết được hỗ trợ lãi suất đã mang lại được bao nhiêu công ăn việc làm, bao nhiêu phần trăm xuất khẩu...

. Thưa ông, vào lúc này có thể nói về những kịch bản hồi phục của nền kinh tế VN?

-  Chúng ta nên bàn về những kịch bản hồi phục của kinh tế bởi điều đó cần sự chuẩn bị và biện pháp đón đầu. Việc kinh tế hồi phục không phải là chuyện tự nhiên mà phục hồi nhanh hay chậm còn phụ thuộc vào ý thức và hành động chủ quan của chính phủ, doanh nghiệp và người dân. Phục hồi nhanh hay chậm phụ thuộc rất nhiều vào cải cách của chúng ta.

. Kịch bản nào khả thi nhất với kinh tế VN?

-  Chúng ta cần phải đẩy mạnh cải cách. Khủng hoảng cũng là cơ hội để xem xét lại toàn bộ các dự án đầu tư, hoạt động của các doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp tư cũng phải nhìn lại chi phí, hiệu quả và nhất là nhìn tới thị trường tương lai để có điều chỉnh.

. Hiện có nhiều ý kiến về thời điểm hồi phục kinh tế. Ông có cho rằng đó có thể là từ quý III năm nay? - Việc hồi phục như thế nào còn phụ thuộc vào nhiều tiêu chí. Nếu chúng ta đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ bản thì có thể lĩnh vực đầu tư và xây dựng cơ bản có thể khá lên. Hay nhìn vào con số lượng gạo xuất khẩu có thể thấy hồi phục... Nhưng nếu nhìn vào hoạt động tổng thể của doanh nghiệp, niềm tin hoạt động kinh doanh, tốc độ tăng GDP... mới có thể nói một cách toàn diện và đầy đủ về sự hồi phục của nền kinh tế. Nếu nhìn vào số lượng gạo xuất khẩu, có thể thấy kinh tế hồi phục.