Chống lỗ ảo từ doanh nghiệp FDI

Trong quá trình phát triển kinh tế quốc gia, để thu hút đầu tư, doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) được hưởng nhiều ưu đãi như miễn giảm thuế, chính sách ưu đãi thuế suất đặc biệt đối với một số ngành nghề... Từ đó, nhiều DN phát huy hiệu quả, đóng góp vào sự phát triển, tạo công ăn việc làm cho người lao động... Tuy nhiên, bên cạnh đó, có những DN lợi dụng sơ hở để “lách” luật, né thuế khi hết thời gian ưu đãi bằng cách báo cáo lỗ.

Lỗ ảo, lời thật

Riêng trong báo cáo thuế năm 2008, trong tổng số gần 2.000 báo cáo quyết toán của DN gửi cho Cục Thuế TPHCM, có hơn 1.000 báo cáo khai lỗ, chiếm tỉ lệ khoảng 52% tổng DN báo cáo. Tương tự, qua báo cáo tổng hợp tình hình tài chính 10 năm (từ năm 1998 – 2008) của hơn 1.300 DN FDI trong tổng số 2.730 DN, có  nhiều DN báo cáo lỗ liên tục trong nhiều năm nhưng vẫn không ngừng mở rộng quy mô hoạt động.

Điển hình là một công ty may mặc ở KCN Tân Tạo báo lỗ liên tục nhưng doanh thu tăng lên gần 100 lần (doanh thu năm 1998 chỉ hơn 130 tỉ đồng, đến năm 2007 lên đến trên 9.000 tỉ đồng). Trong khi đó, cùng thời điểm, cùng thị trường, các DN may mặc của VN như may Sài Gòn 2, Sài Gòn 3... đều có lãi. Cục Thuế TPHCM đã rà soát, phân tích nhiều DN khai lỗ, một số trường hợp đã phát hiện khai lỗ để “né” thuế nên đã truy thu thuế.

­­Ông Nguyễn Trọng Hạnh, Phó Cục trưởng Cục thuế TPHCM, cho biết: Giải trình về lý do thua lỗ, nhiều DN FDI đều cho rằng do sức ép cạnh tranh, chi phí đầu vào tăng, định mức tiêu hao vật tư cao... Thực tế đa số các DN này sử dụng các biện pháp chuyển giá như nâng chi phí đầu vào (tăng khống giá nguyên phụ liệu nhập khẩu), lợi dụng những chính sách ưu đãi đầu tư nước ngoài về mức chi quảng cáo, tiếp thị để hạch toán vào chi phí hợp lý, giảm thiểu doanh thu thực tế.

Ngoài ra, do thuế suất thuế thu nhập DN ở VN hiện là 25%, cao hơn một số nước ở châu Á nên xảy ra tình trạng DN chuyển lãi về công ty mẹ, công ty thành viên trong tập đoàn để đóng thuế thấp. Kết quả là công ty “con” ở VN lỗ ảo, còn công ty “mẹ” ở nước ngoài thì lời thật. Phần lớn DN khai lỗ triền miên là DN ở khu vực châu Á, nhiều nhất là DN Hàn Quốc, Đài Loan hoạt động trong những ngành nghề thâm dụng lao động như dệt, da, may mặc và ngành nghề khó kiểm soát như sản xuất phần mềm...

Cần có định chế pháp luật

Theo nhiều cán bộ ngành thuế: Việc DN báo cáo lỗ nhưng liên tục tăng quy mô, mở rộng phát triển là vô lý, tiềm ẩn nhiều vấn đề nhưng với thẩm quyền của một cơ quan hành chính cấp địa phương, cục thuế không thể kiểm tra, xử phạt, nhất là trong điều kiện DN xuất trình sổ sách, hợp đồng, các chứng từ kèm theo... đầy đủ tính pháp lý. Hiện tượng lỗ ảo không chỉ dẫn đến việc thất thu ngân sách Nhà nước, tạo ra môi trường cạnh tranh không bình đẳng mà còn khiến đối tác VN trong các liên doanh này “cụt vốn”, phải sang nhượng phần hùn cho đối tác nước ngoài...

Mặc dù Cục Thuế TPHCM nhiều lần báo cáo tình hình, kiến nghị Nhà nước sớm có biện pháp điều chỉnh nhưng đến nay, tình hình vẫn chưa được cải thiện. Chúng ta vẫn chưa có đủ những định chế pháp luật chống hình thức chuyển giá hoặc ngăn chặn hành vi né thuế của các DN.