Trái cây "bí" đầu ra: Giải bài toán xuất khẩu

Dù là trái cây xuất khẩu chủ lực nhưng lượng thanh long không đạt chuẩn xuất khẩu vẫn còn rất nhiều nên phải đưa ra lề đường để bán

Thiếu sản lượng xuất khẩu

Việt Nam có nhiều loại trái cây ngon, có tiếng như: thanh long Chợ Gạo (Tiền Giang), dứa Tân Phước (Tiền Giang), chôm chôm (Bến Tre, Vĩnh Long), cam sành (huyện Tam Bình, Vĩnh Long), bưởi Năm Roi Mỹ Hòa (Vĩnh Long)… Bưởi ở ĐBSCL cho trái quanh năm. Điều này đã tạo nên lợi thế cho trái cây Việt Nam. Thế nhưng, do diện tích trồng trái cây ở ĐBSCL manh mún, nhỏ lẻ nên không đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu.

Xoài cát Hòa Lộc là loại trái nổi tiếng ở thị trường nội địa, chủ yếu được xuất sang Nhật Bản. Ở HTX Xoài cát Hòa Lộc (xã Hòa Hưng, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang) chỉ có 19 hộ sản xuất với diện tích 22 ha. Thạc sĩ Đoàn Hữu Tiến, bộ môn nghiên cứu thị trường - Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam, cho biết: “Xoài cát Hòa Lộc mỗi năm xuất khẩu chưa tới 100 tấn. Còn vú sữa Lò Rèn năm 2010 chỉ xuất được khoảng 30 tấn. Đây là những loại trái ngon nhưng diện tích trồng quá khiêm tốn”. Theo ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch UBND xã Hòa Hưng, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang, phía đối tác Nhật có đề nghị ký hợp đồng với HTX Xoài cát Hòa Lộc để nhập khẩu loại trái cây này với số lượng lớn nhưng sản lượng xoài ngon quá ít, không đủ cung cấp.

Còn theo số liệu của Hiệp hội Rau quả Việt Nam, xuất khẩu rau quả 8 tháng đầu năm 2011 đạt kim ngạch 405 triệu USD nhưng không phân chia có bao nhiêu rau, bao nhiêu quả; trong đó cũng không thống kê cụ thể sản lượng xuất khẩu của các loại trái thanh long, chuối, dứa...

TS Nguyễn Văn Hòa, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam, bày tỏ: “Trái cây xuất qua đường chính ngạch ít nhưng đi theo đường tiểu ngạch thì nhiều song cũng chỉ được thống kê chung chung nên việc kịp thời điều chỉnh tăng hoặc giảm diện tích trồng cây ăn trái nếu xuất khẩu tăng hoặc sụt giảm là điều rất khó”.

Cần “nhạc trưởng” và liên kết vùng

Ở ĐBSCL, chuối già được trồng xen canh với nhiều loại cây ăn trái khác và ít ai ngờ rằng loại trái này được xuất khẩu nhiều sang Trung Quốc. Khoảng giữa năm 2011, chuối già bỗng dưng “có giá”, từ 7.000 đến 10.000 đồng/kg, làm nhiều nhà vườn tại huyện Cầu Kè (Trà Vinh), Tam Bình, Trà Ôn (Vĩnh Long)… đổ xô trồng chuối. Những năm trước, tại tỉnh Tiền Giang, khi thấy sầu riêng có giá thì nhà vườn đốn nhãn trồng sầu riêng, sang năm thấy nhãn có lợi nhuận cao thì trồng lại... Việc trồng cây theo phong trào làm nông dân thường xuyên gặp cảnh hàng dội chợ, ế ẩm.

Thạc sĩ Đoàn Hữu Tiến nhận xét: “Nông dân không biết lượng cung trên thị trường nên cứ thấy loại nào có giá là ồ ạt trồng, khi đem bán chỉ biết trông vào may rủi...”. Để giải quyết điều này, theo ông Tiến, cần có quy hoạch từng vùng, từng mùa vụ trong năm, đồng thời tổ chức nông dân theo hệ thống tổ, nhóm, liên kết chặt chẽ và ký hợp đồng với doanh nghiệp.

Còn theo TS Nguyễn Văn Hòa: “Hướng ra cho việc này là cần tổ chức sản xuất lớn, mỗi HTX phải có từ vài trăm hoặc vài ngàn hecta, phải có người đứng đầu nắm các đầu mối và am hiểu thị trường…”. Ông Hòa cũng cho biết thêm Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam đang phối hợp với Trường ĐH Cần Thơ làm đề án liên kết vùng cho trái cây ĐBSCL. Mỗi tỉnh, chọn từ 1-2 loại trái cây chủ lực và theo dõi từ khâu trồng đến thu hoạch, tiêu thụ sản phẩm, đồng thời sẽ liên kết với các tỉnh khác trồng cây đó, như thế mới bảo đảm có số lượng lớn trái cây đạt chuẩn xuất khẩu.