Nghi án nhà văn Le Clezio

Tình hình nhà cá cược nổi tiếng của Anh Ladbrokes vào năm 2008 cũng giống như tình hình năm nay. Ladbrokes bị dân cá cược tấn công tới tấp vào một cái tên hoàn toàn ngoài dự báo. Đó là nhà văn Pháp lai Anh Jean-Marie Gustave (J.M.G.) Le Clezio không hề được đánh giá cao trên các trang web cá cược trực tuyến  lúc bấy giờ.

Thật vậy, trong khi trang web Unibet (trụ sở đặt ở Malta) dự báo nhà văn Israel Amos Oz có cơ hội đoạt giải Nobel Văn chương 2008 cao nhất thì Ladbrokes  dự đoán người đoạt giải là nhà văn Ý Claudio Magris. Nhà văn J.M.G. Le Clezio  đứng khá xa ở cuối danh sách.

Nghi phạm

Theo quy định, 13 giờ ngày 9-10-2008, Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố tên người đoạt giải. Thế nhưng, ngày 8-10, bỗng dưng dân cá cược ào ạt mua độ mang tên nhà văn J.M.G. Le Clezio.

Báo chí bắt đầu tìm hiểu và phát hiện rằng trong 2 ngày nghỉ cuối tuần trước khi công bố giải, ông Engdahl đang ở Paris. Trong lúc chờ đợi chuyến bay trở về Stockholm, ông đem một quyển tiểu thuyết của  ông Le Clezio ra đọc. Thế là có tin đồn ông Engdahl chính là “nghi phạm” bởi ông biết trước tên người trúng giải ít nhất 10 ngày.

Ông Engdahl thừa nhận có đọc sách nơi công cộng nhưng ông nhấn mạnh rằng bìa cuốn sách đã được ông ngụy trang rất khéo: “Tôi rất có ý thức đã thay bìa thật bằng bìa giả và tôi không nghĩ rằng có ai đó đoán biết tôi đang đọc gì. Do đó, nghi ngờ tôi là phi lý”.

Chỉ gọi mật danh

Để tránh những chuyện rò rỉ ngoài ý muốn,  Viện Hàn lâm Thụy Điển đã đặt ra một bản quy tắc mà tất cả các viện sĩ phải tuân thủ nghiêm chỉnh. Đó là  không được phép trao đổi ý kiến về các ứng cử viên qua thư điện tử hoặc nơi công cộng. Khi trao đổi trực tiếp, trong bàn ăn ở nhà hàng chẳng hạn, họ chỉ được dùng mật danh.

Ông Peter Englund, đương kim thư ký thường trực của viện, cho biết thêm: “Thỉnh thoảng, chúng tôi gặp nhau nơi công cộng và tuân thủ quy tắc dùng mật danh nhưng không thường xuyên lắm. Để tránh những sự cố đã từng xảy ra năm 2008, chúng tôi đã xây dựng nhiều biện pháp mới”. Tuy nhiên, ông Englund từ chối tiết lộ những biện pháp mới ấy là gì.

Quy trình chặt chẽ

Trong các giải Nobel, giải Nobel Văn chương có tầm quan trọng hơi đặc biệt. Ngoài sự nổi tiếng được cả thế giới chiêm ngưỡng, nó bảo đảm cho người đoạt giải thu được lợi nhuận đáng kể từ tác quyền xuất bản sách. Bởi vậy, việc “chọn mặt gửi vàng” được thực hiện theo một quy trình chặt chẽ.

Trước hết, mỗi năm, Ủy ban Nobel nhận được danh sách đề cử ứng cử viên kèm theo phần giải thích  rõ ràng lý do chọn lựa của các giáo sư nổi tiếng dạy môn văn học, ngôn ngữ học của các nước hoặc những tên tuổi từng đoạt giải Nobel Văn chương.

Do thế giới có nhiều nhà văn, nhà thơ nổi tiếng không chỉ trong nước mà cả ngoài nước, hằng năm, ủy ban nhận được rất nhiều danh sách đề cử. Từ các danh sách này, ủy ban chọn lọc 350 ứng cử viên và gạn lọc dần dần còn 15-20 người trước khi gửi về Viện Hàn lâm Thụy Điển vào tháng 5.

Bước kế tiếp là các viện sĩ (hiện nay, do có một vị qua đời và 2 vị bất đồng chính kiến xin rút lui, nên từ 18 vị nay chỉ còn 15 vị) thảo luận và chọn 5 người vào vòng chung kết. Đầu tháng 10, các viện sĩ lại họp nhiều lần, thảo luận sâu và tiến hành bỏ phiếu kín hai vòng. Người đoạt giải phải có số phiếu thuận quá bán.

Kỳ tới: Nghi án Nobel Y học 2008