Những chồi non trong khói lửa

Khâm phục, tự hào

Triển lãm bắt đầu từ hình ảnh người già và trẻ em hối hả rời thủ đô Hà Nội đi sơ tán vào những ngày cuối tháng 12-1972. Đó là khoảng thời gian quân đội Mỹ tiến hành chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ hai. Lúc đó, nhiều khu dân cư, bệnh viện, nhà máy, trường học ở đây đã trở thành mục tiêu oanh tạc của bom đạn Mỹ.

Lý Hồng Ngọc, học sinh Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm, cho biết em rất xúc động khi tham quan triển lãm bởi qua đó, em biết được nhiều về cuộc sống của những người cùng lứa tuổi với các em hôm nay - trong thời chiến. Khi đội thử chiếc mũ mô phỏng mũ rơm của những học sinh miền Bắc thời chiến, Hồng Ngọc hóm hỉnh nhận xét: “Em thấy mũ đẹp và “xịn” vì nó có thể che chở các học sinh trước bom đạn”. Trong sổ cảm tưởng, Hồng Ngọc nắn nót ghi: “Ước gì em được trở về quá khứ và giúp đỡ các bạn thời chiến”.

Em Phạm Mai Chi lại cảm thấy khâm phục, tự hào về các bạn cùng trang lứa vì dù gian khổ nhưng họ vẫn cố gắng học hành. “Bây giờ, em thấy mình may mắn hơn nhiều thế hệ học sinh trong thời chiến” - Mai Chi nói.

Nhiều tấm gương trưởng thành

Các đại biểu tham quan triển lãm có chung nhận xét: Triển lãm rất xúc động, cho thấy khả năng thích nghi mạnh mẽ của trẻ em Việt Nam trong chiến tranh. Hình ảnh tại triển lãm cho thấy cuộc sống của cả xã hội đã bị đảo lộn khi chiến tranh ập đến, đặc biệt là trẻ em. Đó là thử thách hết sức khắc nghiệt. Trẻ em buộc phải thích nghi với cuộc sống kham khổ, thiếu thốn. Không điện, không nước máy, không có cha mẹ bên cạnh… nhưng họ đã nhanh chóng làm quen với cuộc sống mới xa lạ cùng muôn vàn khó khăn.

Triển lãm cũng tập trung miêu tả chuyện học hành. Vượt lên những khắc nghiệt của chiến tranh, trẻ em thời đó vẫn chăm ngoan và học giỏi. Nhà trẻ, mẫu giáo, các lớp học phổ thông được tổ chức dưới những căn hầm chật hẹp. Ngoài học chữ, trẻ em còn được học cách cứu thương cho mình và người khác. Vì vậy, hành trang đến trường của họ còn có thêm túi cứu thương. Nhiều ảnh miêu tả họ phải sống và học tập dưới địa đạo sâu hơn 10 m tại Quảng Bình; hệ thống hầm tỏa đi khắp nơi ở huyện Gia Khánh - Ninh Bình giúp học sinh, giáo viên thoát hiểm khi bị máy bay Mỹ đánh phá.