Hiểm họa từ khai thác titan

Bờ biển đi qua 2 huyện Phù Cát và Phù Mỹ, tỉnh Bình Định có chiều dài hơn 50 km. Cách đây hơn 2 năm, dọc bờ biển này là những cánh rừng phòng hộ phi lao dày đặc, xanh tốt. Thế nhưng, bây giờ bờ biển không bóng cây, thay vào đó là những giàn khoan hút titan, ụ cát cao ngút và chi chít những hầm hố nham nhở sâu hàng chục mét.

Khai thác titan tại xã Bình Thạnh, huyện Bình Sơn - Quảng Ngãi. Ảnh: TỬ TRỰC

Ô nhiễm trầm trọng 

Xã Mỹ Thành, huyện Phù Mỹ là một trong những điểm nóng về khai thác titan ở tỉnh Bình Định, hiện có hơn 10 doanh nghiệp đang hoạt động trên lĩnh vực này, chiếm 1/3 tổng số DN được cấp phép khai thác titan trên địa bàn tỉnh.

“Mỗi lần nhà máy xả khói, cả khu này chìm trong bụi mịt mù. Dân tụi tui giờ khổ lắm! Tới bữa cơm, nhà ai cũng phải đóng cửa, chứ mở ra thì không thể nào ăn được vì cát và khói titan bay vào mâm cơm, nuốt không nổi” - bà Lê Thị Phẩm (thôn Hòa Hội Nam) than thở.  

Giáp ranh với xã Mỹ Thành, xã Mỹ Thọ, huyện Phù Mỹ tuy có ít doanh nghiệp hoạt động khai thác titan hơn nhưng cũng nằm trong tình trạng ô nhiễm môi trường. “Trước đây, chỉ cần chèo thuyền vài chục mét là đánh bắt được cá để sinh sống. Còn bây giờ, lặn xuống biển, thấy lớp đất bùn ngày càng dày lên, nhiều loài ốc chết xếp lớp. Đây là hậu quả của các điểm khai thác titan xả thẳng nước thải ra biển” - anh Lê Minh Hoàng (thôn Tân Phụng, xã Mỹ Thọ) nói.

Nguy cơ xóa sổ rừng phòng hộ

Tỉnh Quảng Ngãi hiện có ít nhất 3 dự án khai thác titan đang thực hiện, nằm chủ yếu ở huyện Bình Sơn. Ngoài dự án đã được cấp phép khai thác titan trên diện tích 78 ha ở xã Bình Châu, có 2 dự án khác đang khai thác titan ở xã Bình Thạnh và Bình Chánh.

Đến các điểm khai thác titan ở xã Bình Chánh hoặc thôn Trung An, xã Bình Thạnh, chúng tôi chứng kiến cảnh tượng hoang hóa bao trùm khắp nơi. Trên diện tích hàng chục ngàn mét vuông ở điểm khai thác titan này do không còn cây chắn gió nên cát bay mù mịt. Người dân địa phương cho biết gần đây còn xuất hiện tình trạng thủy sản nuôi trong các ao hồ chết hàng loạt.

Sức khỏe người dân bị đe dọa

Theo một nghiên cứu mới đây của TS  Võ Ngọc Anh (hiện đang công tác tại Bình Định) về “Đánh giá mức độ ô nhiễm phóng xạ do sa khoáng titan” ở tỉnh Bình Định cho thấy quá trình khai thác, chế biến, sử dụng các sa khoáng dẫn đến làm tăng khả năng xâm nhập của các nguyên tố phóng xạ vào môi trường xung quanh gây ô nhiễm phóng xạ nghiêm trọng. Người dân sinh sống ở vùng có quặng sa khoáng titan, công nhân làm việc ở xưởng tuyển khoáng có nguy cơ nhiễm xạ cao hơn những vùng khác.

GS-TS Lê Khánh Phồn, nguyên trưởng Khoa Dầu khí Trường Đại học Mỏ - Địa chất, cho biết các cơ sở khai thác titan thải ra lượng lớn hỗn hợp khoáng chất, trong đó có monazit phát ra tia phóng xạ với cường độ rất nguy hiểm. Tiến hành đo mức phóng xạ tại hơn 1.000 điểm ở một khu khai thác quặng titan ven biển Nam Trung Bộ, các nhà khoa học kết luận vùng ô nhiễm phóng xạ vượt quá tiêu chuẩn an toàn cho phép. Hầu hết nước từ quá trình tuyển khoáng cho chảy trực tiếp ra biển, không qua giai đoạn xử lý nào, rất độc hại cho môi trường xung quanh.

Ngoài ra, những hố titan đang khai thác hoặc sau khai thác không hoàn lấp tạo nhiều hố sâu và núi cát cao là những cái bẫy nguy hiểm cho công nhân và người dân, nhất là vào mùa mưa lũ. Theo nhiều người dân ở xã Mỹ Thành, trong 5 năm qua, tại địa phương này đã có khoảng 10 người chết liên quan đến titan; trong đó có 5 người chết do rơi xuống hố khai thác titan.