Campuchia đã có giải ở Cannes!

Giá trị của những sáng tạo vượt ra khỏi khuôn khổ của cái gọi là "chuẩn mực, rào cản, kiểm duyệt" đã được khẳng định tại một trong những liên hoan phim danh giá nhất thế giới. Không chỉ vậy, kết quả của Cannes năm nay cũng gây bất ngờ lớn ở giải thưởng cho hạng mục Un certain regard (giải thưởng quan trọng thứ hai sau giải Cành cọ vàng) dành cho bộ phim The Missing Picture (Bức ảnh thất lạc, tựa tiếng Pháp: L'Image Manquante) của đạo diễn Campuchia Rithy Panh.

Với ban giám khảo Liên hoan Phim Cannes, mỗi lựa chọn chuẩn xác đều dựa trên giá trị của tác phẩm, không phân biệt ngôn ngữ, quốc gia đó có nền điện ảnh đã phát triển cực thịnh bền vững hay còn đang ở giai đoạn sơ khai, khẳng định nền tảng, lối đi riêng. Nhưng nếu nhìn nhận trong sự tương quan về điện ảnh với nước láng giềng Campuchia, hẳn những nhà làm phim Việt sẽ phải giật mình trước thành tựu này của đạo diễn nước bạn. Ðiện ảnh Campuchia hình thành từ thập niên 1950, từng có một thập kỷ vàng nhưng cũng đã phải trải qua thời kỳ gián đoạn trước những cuộc chiến tranh tàn khốc, thống trị tàn bạo của Khmer Ðỏ. Mãi đến thập niên 1990, nền điện ảnh của đất nước này mới chính thức được khôi phục gần như trong điều kiện "làm lại từ đầu".

Nếu so về bề dày lịch sử hay những thành quả thì điện ảnh Campuchia đến thời điểm này không phải vượt xa điện ảnh Việt Nam. Rất hiếm có phim Campuchia tạo được tiếng vang tại nhiều liên hoan phim quốc tế, mức độ phủ rộng của phim ảnh đất nước này cũng chủ yếu nằm trong khuôn khổ chính quốc, thể loại phim còn nhiều hạn chế. Khách quan mà nói, điện ảnh Việt vốn chẳng thể so sánh với những nền điện ảnh lâu đời của các quốc gia châu Á khác vốn đã phủ rộng, có ảnh hưởng trên toàn thế giới nhưng với Campuchia, chúng ta hoàn toàn có thể tự tin về sự phát triển ngang bằng, thậm chí là vượt trội.

Thế nhưng, Campuchia đã được vinh danh tại Cannes, ghi dấu tên tuổi cho đạo diễn Rithy Panh và mang điện ảnh Campuchia - vốn còn rất mới mẻ - vượt biên giới đến với cánh cửa quốc tế. Kết quả đó khiến người ta tin về những sáng tạo vượt trội trong bản lĩnh làm nghề của bất kỳ nhà làm phim thuộc quốc gia nào. Ðiện ảnh Việt Nam cũng từng có những cái tên được vinh danh tại Cannes cùng nhiều liên hoan phim danh giá khác nhưng cũng đã hàng thập kỷ rồi kể từ dấu ấn của Mùi đu đủ xanh của đạo diễn Trần Anh Hùng hay Cuốc xe đêm của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên chính thức ghi dấu ấn tại Cannes, về sau này chúng ta đưa phim đến đó cũng chỉ trong khuôn khổ giới thiệu dự án hay "mong ước xa vời" về một lần nữa Việt Nam được xướng lên trong đêm Cannes tôn vinh các tác phẩm điện ảnh quốc tế.

Bây giờ nhắc đến Cannes, nhiều người vẫn cho rằng đó sẽ mãi là vùng đất mơ ước với các nhà làm phim Việt. Suy nghĩ tác động đến nhận thức. Nhận thức quyết định hành vi và sự lựa chọn. Cuối cùng, điện ảnh Việt đã được "lựa chọn mặc định" trong giới hạn của các thể loại phim chủ yếu nhắm vào mục đích doanh thu. Phim nghệ thuật dần vắng bóng, nếu có cũng chỉ dám thực hiện ở cái ngưỡng cân bằng giữa nghệ thuật và thương mại. Và đó cũng chính là lý do khiến điện ảnh Việt đã "chững lại một cách có điều kiện" từ nhiều năm nay.