Người tiêu dùng vẫn thiệt thòi

Tại hội thảo "Nhìn lại 2 năm triển khai thực thi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (NTD)" do Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công Thương và Phòng Thương mại - Công nghiệp Việt Nam (VCCI)" vừa tổ chức tại TP HCM, nhiều ý kiến cho rằng việc bảo vệ quyền lợi của NTD vẫn chưa được cải thiện nhiều.

Chiếc xe này bị khách hàng khiếu nại dàn máy lạnh có vấn đề. Tuy nhiên, nhà sản xuất khẳng định xe bình thường,
khách hàng muốn tìm đơn vị quảng cáo để làm rõ nhưng không đơn giản Ảnh: SƠN NHUNG

Quy định chưa hoàn thiện

Theo Cục Quản lý cạnh tranh, 2 năm qua, nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp đã được nâng cao. Hoạt động của các tổ chức xã hội tham gia công tác bảo vệ quyền lợi NTD cũng có những chuyển biến. Trong 2 năm, các hội bảo vệ quyền lợi NTD cả nước đã hòa giải khoảng 2.000 vụ/năm, tỉ lệ thành công khoảng 80%. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, tồn tại, nhất là các quy định về giải quyết tranh chấp giữa NTD và tổ chức, cá nhân kinh doanh chưa hoàn thiện.

Theo luật, có 4 phương thức giải quyết tranh chấp giữa NTD và các tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ: Thương lượng, hòa giải, trọng tài và tòa án. Hòa giải là phương án chiếm 80% vụ khiếu nại nhưng kết quả nhiều khi không được các bên nghiêm túc thực thi do giá trị pháp lý của biên bản hòa giải thường không cao. Ngoài ra, việc hỗ trợ hoạt động (nhân lực, tài chính) cho các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi NTD còn nhiều bất cập.

Tại hội thảo, nhiều đại biểu cho rằng luật chỉ ra những cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương có trách nhiệm trong việc bảo vệ quyền lợi NTD, đồng thời quy định việc giải quyết tranh chấp thuộc thẩm quyền của tòa án. Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn chưa có cơ quan quản lý nhà nước nào trực tiếp đứng ra xử lý các trường hợp khiếu kiện của NTD.

Bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao, cho rằng trách nhiệm của bên thứ 3 - đơn vị quảng cáo - cũng rất quan trọng nhưng chưa được đề cập. Theo bà, nhiều sản phẩm như hạt nêm từ xương heo, thịt thăn… được quảng cáo với hình ảnh thật hấp dẫn, khiến NTD tin tưởng nhưng thực tế là hóa chất, hương liệu.

Thất thế khi ra tòa

Luật gia Phan Thị Việt Phu, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi NTD TP HCM, cho biết khi hòa giải không thành, NTD thường đưa sự việc ra tòa theo khoản 2, điều 4.1 của Luật Bảo vệ quyền lợi NTD.

Khác với những vụ án dân sự thông thường, luật ưu tiên cho NTD khởi kiện để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp mà không phải nộp tạm ứng án phí, lệ phí. Thực tế, rất ít NTD tiếp tục khởi kiện vì ngại "đáo tụng đình" do mất thời gian theo đuổi, nhất là các trường hợp đối tượng khiếu nại có giá trị không cao, nên họ thường ngậm đắng nuốt cay chịu thiệt thòi.

Tuy nhiên, nếu sản phẩm có giá trị cao, như trường hợp mua bán căn hộ nhưng chủ đầu tư giao nhà trễ hạn, thì NTD lại bị buộc tạm ứng án phí khá cao theo luật dân sự nên hầu hết đành buông xuôi. Điều này tiếp tục tạo lợi thế cho cá nhân, tổ chức kinh doanh vi phạm.

Theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ tịch Hội Luật gia TP HCM, báo cáo từ Cục Quản lý cạnh tranh cho thấy đến cuối tháng 5-2013, chỉ có 138 bộ hồ sơ đăng ký hợp đồng theo mẫu điều kiện giao dịch chung (theo danh mục do Thủ tướng Chính phủ quy định tại Quyết định 02). Như vậy, có hàng ngàn doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thiết yếu thuộc diện phải đăng ký nhưng không tiến hành đăng ký hợp đồng mẫu điều kiện giao dịch chung. Đến khi phát sinh tranh chấp thì dựa vào hợp đồng, mà tòa án thường không xem xét hợp đồng đó có đăng ký theo mẫu quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi NTD hay không, nên NTD cũng bị thiệt thòi.