Hay ho gì “rap bẩn”!

Báo Người Lao Động số ra ngày 10-7 đã đăng bài Trên cả thảm họa, với nội dung lên tiếng cảnh báo về hậu quả của những thứ âm nhạc độc hại mạo danh nghệ thuật khi chúng được du nhập phổ biến công khai trong vài chương trình biểu diễn và trên nhiều phương tiện nghe nhìn khác. Nhiều ý kiến bạn đọc đã bày tỏ đồng tình với bài báo nhưng cũng có không ít ý kiến cho rằng rap là như vậy, phải bạo lực, văng tục, chửi thề mới gần gũi với cuộc sống!

Rapper Suboi. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

Một thời được trân trọng

Rap bắt đầu ảnh hưởng đến Việt Nam từ nhiều nguồn. Ngoài những rapper Mỹ là những rapper Hàn Quốc, rapper Việt ở hải ngoại, du học sinh Việt Nam từ các nước. Trước năm 2002, ở Hà Nội đã xuất hiện các câu lạc bộ rap như: DaRapclub, Vietrap, Rapclub. Đây là những nơi để người yêu thích thể loại này có thể trao đổi thông tin về nhạc rap quốc tế và cùng trình bày, thưởng thức những bản rap Việt đầu tiên.

Ở TP HCM, rap xuất hiện vào khoảng năm 2002 nhưng chủ yếu là sự tìm tòi, thể nghiệm. Một trong những rapper tên tuổi đầu tiên là Đinh Tiến Đạt (Mr Dee). Anh vẫn đáng được ghi nhận là một trong những người đầu tiên đưa rap đến công chúng ở TP HCM.

Với album rap đầu tiên mang tên Giao thông - gồm những ca khúc như Chí Phèo, Đi học…, nhất là Giao thông - một thông điệp tuyên truyền an toàn giao thông rất ấn tượng lúc bấy giờ đã được thể hiện. Ngoài ra, bài dân ca Trống cơm đã thể nghiệm cách hát rap trên nền một số nhạc cụ dân tộc như đàn tranh, đàn bầu, mõ...

Với một số đặc tính như âm nhạc sôi động, lời ca không quá cầu kỳ, gần như bài văn xuôi có vần nên rap chuyển tải được nhiều nội dung, thích hợp để thể hiện cá tính, cái “tôi” mà người trẻ thường thích khẳng định. Do vậy, rap đã nhanh chóng được giới trẻ đón nhận, hưởng ứng, hình thành một “lực lượng” rapper Việt chuyên viết lời và hát rap.

Nhiều tên tuổi rapper đã xuất hiện: Karik, Lil’ Knight, Rapsoul, Hoàng Rapper…, trong đó có cả các bóng hồng như Suboi, Emili… Các rapper Việt Nam ngày càng hoàn thiện về kỹ thuật, được giới rap quốc tế công nhận và trân trọng. Rap Việt cũng đã có đẳng cấp trong khu vực, đạt được nhiều giải Đông Nam Á về nhảy hip hop, graffiti, tham gia nhiều liên hoan hip hop quốc tế. Một số rapper Việt Nam cũng đã có cơ hội ra nước ngoài biểu diễn hoặc kết hợp với các nghệ sĩ rap, nhà sản xuất nước ngoài, như sự kết hợp của Suboi với 454Life Entertainment trong Hold you down.

Những bài hát rap của họ đã đề cập nhiều vấn đề của cuộc sống, như: Phu xe (Rapsoul), Đơn giản (Hoàng rapper), Những đứa bạn (Suboi)… Nhiều bài rap về tình cảm với cha mẹ rất cảm động: Ba tôi (Lill Shin), Sorry mom (Karik), Người mẹ nghèo (Mr Đùm)…

Có những ca khúc rap đã trở thành “hot”, được sự chú ý và yêu thích của nhiều người, như: Tau thích mi của Lil’Pig, một rapper miền Trung bị bệnh xương thủy tinh - thổ lộ một tình yêu đơn phương rất dễ thương, xúc động; Quê hương Việt Nam của Anh Khang kết hợp cùng Suboi, rap trên nền giai điệu được diễn tấu bằng đàn nhị; bài rap về Đoàn thanh niên khá thú vị đã tạo cơn sốt trên mạng: Bài ca đồng lòng của rapper Nguyễn Hùng.

“Quái thai” của rap

Bên cạnh đó, được sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, thời gian gần đây đã xuất hiện ngày càng nhiều ca khúc rap với những lời lẽ tục tằn, thô lỗ, thậm chí chửi bới, nội dung đề cập những vấn đề bạo lực, ma túy, tình dục... Một số ý kiến cho rằng rap là như vậy nên không có gì đáng lên án, rằng phải công nhận những thể loại ấy thì nghệ thuật Việt Nam mới “vươn ra thế giới” được.

Bên cạnh đó, một dòng ý kiến khác cho rằng cần phải có sự chọn lọc, điều chỉnh vì những thể loại nhạc như vậy không phù hợp với đời sống xã hội và văn hóa Việt Nam.

Gốc rễ của rap không phải từ những ghetto mà từ một số loại hình âm nhạc truyền thống của người Mỹ da đen. Ghetto chỉ là một trong những thành phần tham gia trong loại hình âm nhạc này. Ngay trên đất Mỹ, rap cũng có nhiều thể loại, có thể tạm phân chia theo nội dung là rap “sạch” và ráp “bẩn” .

Hardcore rap, gangsta rap, mafioso rap, dirty rap… là những thể loại có chung đặc tính: Sự giận dữ, gây hấn, đối đầu. Chủ đề, ca từ của những loại rap này phản ánh về tội phạm, bạo lực, tình dục, nghiện ma túy, gangster, ghetto (khu ổ chuột nơi những người bị sức ép về pháp lý, kinh tế, phân biệt chủng tộc sinh sống )…

Gán cho rap những thuộc tính đường phố, thô lỗ, tục tĩu, băng đảng… là sự nhìn nhận còn khiếm khuyết. Chính Melle Mel trong bài phát biểu của mình cũng đã kêu gọi các thành viên trong ngành công nghiệp ghi âm Mỹ hãy làm nhiều hơn để khôi phục một nền âm nhạc hip hop với văn hóa nghệ thuật vốn có chứ không phải là văn hóa bạo lực.

Khi đón nhận điều gì mới mẻ, chúng ta cần có sự chọn lọc. Vậy có nên đón nhận một thể loại âm nhạc mà ngay tại nơi sản sinh ra nó cũng gọi bằng cái tên “Dirty rap”? Chúng ta đang nỗ lực xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc thì liệu thứ âm nhạc được định danh “ráp bẩn” này có cần thiết phải dung nạp?