Thay mới bằng cách nào?

Việc quy hoạch tổng thể tượng đài trên địa bàn TP HCM là một trong những vấn đề quan trọng, được lãnh đạo thành phố quan tâm trong nhiều năm qua. Từ năm 2009, TP HCM đã triển khai có lộ trình chương trình nghiên cứu định hướng phát triển hệ thống tượng và tượng đài trên địa bàn đến năm 2025. Nhiều cuộc hội thảo cũng được tổ chức, trong đó nhiều lần đặt ra vấn đề thay mới những tượng đài xây dựng trước năm 1975 đang có nguy cơ ngã đổ. Nhưng mọi việc vẫn chưa đi đến đâu.

Làm phức tạp hóa vấn đề

Tuy nhiên, theo các cơ quan chức năng, việc thực hiện còn nhiều khó khăn. Ông Lê Tôn Thanh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) TP HCM, cho rằng: "Việc quy hoạch tượng đài phải hết sức thận trọng, cân nhắc và xem xét kỹ. Cần phải có sự tính toán, định hướng đúng đắn theo quy hoạch phát triển chung của TP". Theo đó, những tượng đài cũ đã hư, mục nát nên thay thế chứ không thể trùng tu, sửa chữa. Nhưng việc tìm ra chất liệu bền vững hay vị trí phù hợp thì vẫn chưa làm được. Ông Thanh phân tích: "Có thể ngành mỹ thuật cho vị trí vòng xoay là thích hợp nhưng bên ngành giao thông lại không đồng ý vì sợ gây tai nạn. Rất nhiều trường hợp mà khi đưa ra ý kiến đều không thống nhất giữa các bên".

Hơn nữa, với người dân TP HCM, tượng đài mang một giá trị văn hóa riêng, khi đập đi xây mới, rất nhiều người cho là không nên, họ vẫn quen nhìn và thích những tượng đài cũ đã có từ lâu hơn. Bà Nguyễn Thế Thanh, nguyên phó giám đốc Sở VH-TT-DL TP, cho biết trước đây khi đề xuất kế hoạch thay mới, nhiều người cho đó là việc làm ảnh hưởng tới yếu tố chính trị, nếu đập bỏ mà không xây mới lại ngay thì chẳng khác nào hạ bệ tượng thần.

Luôn ở thế bị động

Bà Nguyễn Thế Thanh còn cho biết: "Hơn 10 năm trước, Sở Văn hóa - Thông tin, Sở Quy hoạch Kiến trúc và Sở Giao thông Vận tải TP HCM đã từng có đề án quy hoạch lại tượng đài trên địa bàn khá chi tiết, trình UBND TP HCM. Tuy nhiên, nhiều lần trình lên trình xuống, đề án này chưa được chấp thuận. Cho đến năm 2008, việc quy hoạch vẫn chưa hoàn thành".

Kiến trúc sư Khương Văn Mười, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP HCM, cũng cho biết: "UBND TP HCM đã có chủ trương từ lâu và công việc triển khai, đánh giá quy hoạch hệ thống tượng đài của thành phố cũng đã kéo dài mười mấy năm nay vì nhiều lý do, hơn nữa, đây là một công việc phức tạp, đòi hỏi đánh giá của nhiều bên. Vừa qua, Liên hiệp Các hội Văn học Nghệ thuật TP đã lập phương án xử lý tổng thể hệ thống tượng đài ở TP HCM và đang trình UBND TP xem xét".

Theo ông Mười, đối với tượng trước năm 1975, phải có một công ty vật liệu xây dựng thẩm định hiện trạng, khi thay mới thì các tượng mới cũng cần được các kiến trúc sư đánh giá về tỉ lệ kiến trúc của tượng đặt trong không gian sao cho phù hợp với không gian kiến trúc xung quanh vì thời điểm tượng được đắp, đa số nhà trong thành phố chỉ cao 2-3 tầng nhưng hiện nay đã có những tòa nhà 20 tầng".

Trong khi đó, theo nhà điêu khắc Nguyễn Thành Thi (Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM), từ năm 1995, ông đã được giao nhiệm vụ khảo sát, điều tra thực trạng các tượng đài và cũng đã báo cáo hiện trạng hệ thống tượng, tượng đài thành phố đến năm 2010. Hằng năm, UBND TP đều có chỉ đạo Sở VH-TT-DL phối hợp với các sở, ngành liên quan đẩy nhanh tiến độ chương trình nghiên cứu định hướng phát triển hệ thống tượng và tượng đài trên địa bàn đến năm 2025. Vậy mà nhiều năm qua, công việc quy hoạch hệ thống tượng, tượng đài của chúng ta vẫn rất chậm chạp, cứ cân nhắc đi cân nhắc lại và luôn ở thế bị động.