Để dịch tốt phải hiểu tác phẩm và người đọc

. Phóng viên: Chị bắt gặp Tru Tiên trong hoàn cảnh nào? Tại sao chị lại quyết định dịch nó?

- Dịch giả Đào Bạch Liên: Vài năm trước, tôi có tham gia Nhạn Môn Quan (nhanmonquan.com), trang web mà bây giờ đã trở thành kho tàng truyện kiếm hiệp tiếng Việt lớn nhất trên mạng. Ở đây tôi gặp được những người cùng sở thích, xây dựng được tình yêu với cả việc đọc và dịch kiếm hiệp. Sau đó, khi nguồn truyện của Việt Nam cạn dần, chúng tôi bắt đầu đi tìm các nguồn truyện ở bên ngoài như Trung Quốc, Nhật Bản... để dịch. Tình cờ đến cuối năm 2005, Tru Tiên nổi lên như một kiệt tác trong làng võ hiệp mới Trung Quốc, tôi đọc thấy hay nên đã dịch cho bạn bè cùng đọc.

Văn học hiện đại Trung Quốc tôi cũng dịch (tháng 12-2007, đã xuất bản một tiểu thuyết tâm lý xã hội Tình ảo), nhưng vẫn chưa tìm được tác phẩm nào thật sự tâm đắc. Còn tiểu thuyết kiếm hiệp, tình tiết và tinh thần trong nó thực sự khơi gợi được đam mê dịch, nên tôi vẫn tiếp tục thú vui ấy. Số lượng độc giả hâm mộ tiểu thuyết kiếm hiệp Việt Nam không hề nhỏ, từ bình dân cho đến tầng lớp trí thức. Có điều từ trước đến nay, vì nhiều nguyên nhân khách quan cũng như chủ quan, tiểu thuyết kiếm hiệp ở Việt Nam vẫn chưa có được một vị thế xứng tầm với số lượng độc giả cũng như bản thân giá trị của nó, trong khi ở Trung Quốc nó đã được thừa nhận, thậm chí tôn vinh. Tôi mong muốn sẽ đóng góp được một phần công sức nhỏ bé của mình để đưa tiểu thuyết kiếm hiệp trở thành dòng văn học được đông đảo mọi người công nhận và yêu thích, nhất là khi tiểu thuyết kiếm hiệp hiện đại có nhiều tác phẩm viết rất xuất sắc, cả về nội dung và văn phong xứng đáng được người đọc Việt Nam đón nhận.

. Lâu nay, người ta vẫn xếp truyện kiếm hiệp ra ngoài quỹ đạo của văn học chính thống. Theo chị, có hợp lý không?

- Về việc truyện kiếm hiệp được xếp vào dòng văn học không chính thống, thực ra theo ý kiến cá nhân tôi, đó chỉ là vấn đề của Việt Nam, mà cũng là vấn đề trong quá khứ rồi. Còn ở Trung Quốc, các tác giả kiếm hiệp như Kim Dung, Cổ Long, Hoàng Dị... được đánh giá rất cao, như Kim Dung được xếp thứ 4 trong 9 bậc thầy văn học Trung Quốc thế kỷ XX. Hoàng Dị và Ôn Thụy An tuy không ở đại lục, nhưng tên của hai ông được đặt cho các giải thưởng thường niên rất danh giá về sáng tác tiểu thuyết võ hiệp ở Trung Quốc, khích lệ nhiều bạn trẻ bước vào con đường sáng tác.

. Chị gặp khó khăn gì trong vấn đề tác quyền cũng như trong khi dịch Tru Tiên?

- Bản quyền là do Công ty IPM chịu trách nhiệm. Còn khó khăn chủ yếu của tôi là về chuyên môn, Tru Tiên hầu như là tác phẩm đầu tiên tôi dịch nên còn nhiều bỡ ngỡ trong cách thẩm thấu, diễn đạt và từ vựng.

. Theo chị, truyện kiếm hiệp hiện đại có khác gì so với truyện kiếm hiệp thời xưa của các tác giả như Kim Dung, Cổ Long, Ngọa Long Sinh...?

- Truyện kiếm hiệp hiện nay do các tác giả mới viết rất đa dạng, có những tác giả viết theo chiều hướng kiếm hiệp “cổ điển”, nghĩa là viết theo kiểu của các tác giả Kim Dung, Cổ Long. Cũng có những tác giả khác viết theo chiều hướng kiếm hiệp hiện đại, và thay đổi nhiều đến mức người ta không còn gọi là kiếm hiệp mà gọi là “tiên hiệp”, “huyền hiệp”, “dị hiệp”... Những tác phẩm này chỉ mượn ngôn ngữ và cách thể hiện của kiếm hiệp, nhưng về nội dung thì đã khác xa so với kiếm hiệp. Ví như “tiên hiệp”, nội dung chịu ảnh hưởng rất nhiều từ game online, vì vậy bạn có thể thấy trong những truyện “tiên hiệp” xuất hiện cả các quái vật/chủng tộc chỉ có trong truyền thuyết của phương Tây (người lùn – drawf, tiểu yêu – elf...).

. Không phải người trẻ nào cũng có thể dịch tốt và hay như chị. Chị có lời khuyên gì dành cho những bạn trẻ mới bước vào nghề dịch thuật?

- Tôi nghĩ rằng để dịch tốt thì phải hiểu được tác phẩm, và quan trọng hơn, phải hiểu được người đọc. Để có thể làm được điều đó, cách duy nhất là phải đọc thật nhiều. Ví dụ như nếu bạn chưa đọc truyện kiếm hiệp bao giờ mà dịch truyện kiếm hiệp cho độc giả kiếm hiệp, tuy rằng bạn có thể dịch đúng nội dung, nhưng cách hành văn của bạn sẽ không phù hợp với độc giả.

. Sau Tru Tiên, chị đã dịch cuốn khác chưa? Chị có ý định từ bỏ công việc hiện tại để chỉ lo công việc dịch thuật?

- Sau Tru Tiên, tôi đã dịch được thêm một tác phẩm kiếm hiệp của Bộ Phi Yên là Tu La Đạo, vừa mới phát hành giữa tháng 5-2008. Còn về công việc hiện tại, tôi không có ý định từ bỏ vì nó góp phần làm cân bằng cuộc sống của tôi hơn.