45 triệu USD để đào tạo 700 nhân tài

Chính vì thế, lần đầu tiên, một dự án cụ thể về thí điểm phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng nguồn nhân lực tài năng phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đã được ĐH Quốc gia Hà Nội xây dựng. Cũng lần đầu tiên, một cuộc hội thảo bàn về dự án này được tổ chức tại Hà Nội vào ngày 26-7

Dự án do Ban Tổ chức Trung ương, Ban Khoa giáo Trung ương, Bộ Nội vụ, Bộ GD-ĐT, Bộ KHCN, ĐH Quốc gia Hà Nội, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Học viện Hành chính Quốc gia... và các đơn vị khác phối hợp thực hiện do Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm làm Chủ tịch Hội đồng Chỉ đạo, cơ quan thường trực là ĐH Quốc gia Hà Nội.

Dự án 45 triệu USD để đào tạo 700 nhân tài

Mục tiêu của dự án là xây dựng và tổ chức thí điểm để hoàn thiện một số quy trình phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng tài năng (gọi chung là quy trình phát triển tài năng) trong lãnh đạo, quản lý, khoa học công nghệ và kinh doanh. Quy trình có 3 khâu: Đối tượng, tiêu chí tuyển chọn tài năng; nội dung chương trình, phương thức đào tạo, tiêu chí và cơ chế đánh giá, sàng lọc tài năng và cuối cùng là cơ chế sử dụng, thử thách, bổ nhiệm và chế độ chính sách, đãi ngộ tài năng. Trong vòng 5 năm (từ 2004-2010), dự án sẽ đào tạo cho đất nước 700 nhân lực tài năng, bao gồm 350 nhà khoa học công nghệ, trong đó có khoảng 35 nhà khoa học đầu ngành tầm cỡ khu vực về các ngành khoa học cơ bản, những ngành công nghệ cao và những ngành kinh tế-xã hội mũi nhọn; khoảng 175 doanh nhân tài năng, trong đó có nhiều doanh nhân tầm cỡ khu vực và 175 cán bộ lãnh đạo, nhà quản lý tài năng, trong đó có nhiều cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước. Tổng kinh phí dành cho dự án là 45 triệu USD.

Đào tạo căn cơ và mạnh dạn giao trọng trách

Hơn 400 đại biểu là các nhà khoa học đầu ngành, các nhà quản lý và các doanh nhân thành đạt đã sôi nổi thảo luận về những nội dung được các nhà soạn thảo đặt ra. Phần đông ý kiến đều nhất trí với mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng của dự án, tuy nhiên, rất nhiều đại biểu cho rằng dự án này vẫn còn nặng về tính hàn lâm, bằng cấp.

Ngay ở lĩnh vực khoa học công nghệ, lĩnh vực mà theo GS - TS Đào Trọng Thi, Giám đốc ĐH Quốc gia Hà Nội, chúng ta có nhiều kinh nghiệm đào tạo nhất, vẫn còn rất nhiều điều phải bàn. GS Nguyễn Văn Hiệu, Chủ nhiệm Khoa Công nghệ ĐH Quốc gia Hà Nội, cho rằng muốn đào tạo nhân tài thì không thể chỉ trông bằng con đường đi học (mặc dù đi học là vô cùng cần thiết) mà phải trải qua những công việc cụ thể mà Đảng và Nhà nước giao cho. GS Hiệu dẫn chứng, kỹ sư Trần Đại Nghĩa, người giỏi nhất về khoa học công nghệ nước ta, lại là người không có bằng thạc sĩ hay tiến sĩ. Sự thành đạt của ông 50% là do ý chí quyết định, 50% còn lại là do Đảng và Nhà nước đã tuyệt đối tin tưởng, giao hoàn toàn nhiệm vụ chế tạo vũ khí cho ông. TS Nguyễn Sĩ Sơn, Ban Tổ chức Trung ương Đảng, tán đồng với quan điểm này và cho rằng, trường chuyên chỉ chọn học sinh giỏi về học vấn, nhưng những người giỏi về học vấn chưa chắc đã có tư chất lãnh đạo, chính vì vậy mà đào tạo tài năng là phải đào tạo cả trong thực tiễn xem những tài năng đó có phát huy được kiến thức của mình hay không chứ không phải chỉ trên sách vở, bằng cấp.

Lần lượt xếp hàng, cán bộ trẻ... chờ cất nhắc

Tuy nhiên, với cơ chế hiện nay, việc bổ nhiệm, tạo điều kiện cho các tài năng trưởng thành không phải không có những khó khăn. Bà Nguyễn Thị Lan, Phó Ban Tổ chức Thành ủy TPHCM, cho biết qua thống kê cho thấy 90/370 sinh viên giỏi ra trường ở TPHCM đã được bổ nhiệm vào các vị trí cán bộ, đặc biệt có 10 cán bộ trẻ ra trường năm 2000 đến nay đã là chủ tịch phường, phó giám đốc các đơn vị sự nghiệp trực thuộc huyện, phó phòng cấp ban, ngành, sở. Tổng kết hằng năm các em đều được đánh giá cao nhưng chức danh vẫn chỉ dừng lại ở đó chứ không thay đổi. Vẫn theo bà Lan, ở nhiều nơi, nhận thức của cấp ủy lãnh đạo vẫn theo quy trình cũ, tức là cấp trưởng về hưu thì cấp phó lên thay, người lớn tuổi lần lượt xếp hàng lên chức còn cán bộ trẻ, tài năng thì vẫn không được cất nhắc. Bà Lan khẳng định, phải có sự hỗ trợ rất lớn của lãnh đạo mới có sự trưởng thành của các tài năng.

Xây dựng những bộ tiêu chuẩn phù hợp

TS Phạm Kiên Cường, Trưởng Ban Tổ chức Cán bộ, Học viện Hành chính Quốc gia, cho rằng tính khả thi của dự án chỉ tồn tại trong điều kiện những quy định trong dự án phải nhất quán với Luật Giáo dục. Hiện nay, trường chuyên lớp chọn đang bị chế độ thi cử làm cho suy yếu, nhiều học sinh tốt nghiệp trường chuyên không đỗ nổi đại học do học lệch quá nhiều. Thêm vào đó, cơ chế tiền lương cho cán bộ cũng đòi hỏi phải đồng bộ chứ thực tế những người tốt nghiệp TS cách đây 5 năm lương lại không cao bằng lương TS mới ra trường như hiện nay không mang tính khuyến khích và thuyết phục. Đây là vấn đề nan giải cần xem xét để tạo ra một cơ chế đồng bộ. Cũng bàn về tính khả thi của dự án, TS Lê Minh Thông, Viện trưởng Viện Khoa học Tổ chức, Ban Tổ chức Trung ương, cho rằng việc ban soạn thảo đặt ra quy định đánh giá chỉ số thông minh IQ bằng bộ đánh giá chuẩn quốc tế tuy hay nhưng chưa phù hợp với tình hình thực tế Việt Nam. TS Thông đề nghị phải xây dựng một bộ công cụ phù hợp với hoàn cảnh Việt Nam, xác định tất cả các chỉ số đúng với thể chất, văn hóa và quan điểm chính trị của người Việt Nam.

Tài năng mai một, vì sao?

Một băn khoăn nữa cũng được các đại biểu đặt ra là dự án đã thiếu hẳn phần tổng kết về những tài năng đã được đào tạo từ trước đến nay để rút ra những kinh nghiệm cho việc đào tạo tài năng sau này. TS Nguyễn Sĩ Sơn cho rằng, đến bây giờ ta mới đặt ra vấn đề bồi dưỡng tài năng còn trước đây là chỉ “nhặt” qua phong trào. TS Lê Minh Thông cho rằng, rất nhiều học sinh Việt Nam đã đoạt giải quốc tế, đã phát lộ tài năng nhưng nhanh chóng lụi tàn. Cần phải tổng kết xem những tài năng của chúng ta suốt mấy chục năm gần đây, người nào đã thành danh và tiếp tục phát huy khả năng của mình, lý do nào khiến họ phát huy được tài năng ấy... để thấy được thế mạnh của chúng ta, để tìm hiểu đâu là yếu tố ngẫu nhiên, đâu là yếu tố tất nhiên tạo nên một tài năng. Nguyên nhân nào không duy trì được tài năng, do tự thân hay do lỗi của cơ chế, của xã hội? TS Thông khẳng định, nếu không nghiên cứu được lý do “mắc” và “mắc” ở chỗ nào thì không thể sửa những thiếu sót, và nếu đã như thế thì làm sao mà phát huy được các tài năng. TS Thông kết luận: Cần phải có tổng kết căn bản mới giải quyết tận gốc những vướng mắc về vấn đề này.

 -------------------

Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm:

Chúng ta có những mô hình đào tạo tiên tiến

Việc phát triển nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực có trình độ cao, những tài năng của đất nước phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước là một mục tiêu hết sức to lớn, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nhận thức rõ vấn đề đó, những năm qua, chúng ta đã tiến hành một số hoạt động như gửi cán bộ đi học tại nước ngoài, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý, khoa học - công nghệ và kinh doanh...

Các chương trình đào tạo bồi dưỡng nhân tài đã thực sự có hiệu quả như ĐH Quốc gia Hà Nội và một số trường ĐH trọng điểm khác. Đây là mô hình đào tạo tiên tiến, phù hợp với nước ta. Tuy nhiên, việc phát hiện nhân tài trong các lĩnh vực chưa được đồng bộ và liên hoàn nên chưa đáp ứng được yêu cầu. Vì thế, chúng ta phải quyết tâm thực hiện việc đào tạo, tìm nguồn nhân tài cho đất nước một cách bài bản hơn.