BHXH bắt buộc cho lao động nước ngoài: Vẫn còn vướng mắc

Phóng viên: Từ khi Nghị định số 143/2018/NĐ-CP ngày 15-10-2018 của Chính phủ quy định chi tiết Luật BHXH và Luật An toàn, vệ sinh lao động về BHXH bắt buộc đối với người lao động (NLĐ) là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam có hiệu lực, tổng số tiền doanh nghiệp (DN) đóng BHXH, BHYT cho NLĐ nước ngoài đến thời điểm hiện tại là bao nhiêu?

- Ông ĐINH DUY HÙNG: Theo quy định tại Nghị định 143, từ ngày 1-12-2018 NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Đây là lần đầu tiên pháp luật của Việt Nam có quy định về thực hiện BHXH bắt buộc đối với công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam. Việc đóng BHXH bắt buộc đối với đối tượng này được thực hiện theo lộ trình đóng vào từng quỹ thành phần, cụ thể như sau: Từ ngày 1-12-2018 đến 31-12-2021, hằng tháng người sử dụng lao động đóng toàn bộ bằng 3,5% tiền lương tháng đóng BHXH vào quỹ ốm đau, thai sản và quỹ bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp; từ ngày 1-1-2022 trở đi, đóng bằng 25,5% tiền lương tháng đóng BHXH vào các quỹ ốm đau, thai sản, quỹ bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, quỹ hưu trí và tử tuất; trong đó, người sử dụng lao động đóng bằng 17,5%, NLĐ đóng bằng 8%. Theo thống kê của BHXH Việt Nam, tính đến ngày 28-2-2019, tổng số tiền đóng BHXH của NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam trên cả nước là 100,792 tỉ đồng.

Bao nhiêu DN nằm trong diện phải đóng BHXH cho lao động nước ngoài? Số lao động nước ngoài tại Việt Nam thuộc diện phải tham gia BHXH là bao nhiêu, thưa ông?

- Sau 3 tháng kể từ khi Nghị định 143 có hiệu lực, tổng số tham gia BHXH cho người nước ngoài trên toàn quốc là 8.730 đơn vị với số lao động là 51.524 người. Theo ước tính của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH), hiện nay trên cả nước có khoảng trên 80.000 NLĐ nước ngoài làm việc tại Việt Nam, trong đó đa số được cấp giấy phép lao động (chiếm trên 90% tổng số lao động nước ngoài thuộc diện cấp giấy phép lao động). Như vậy, chỉ sau hơn 3 tháng triển khai Nghị định 143, đã có trên 64% lao động thuộc đối tượng này tham gia BHXH bắt buộc, đó là một kết quả khả quan đối với việc triển khai một chính sách mới.

Lao động nước ngoài tại một trung tâm ngoại ngữ ở TP HCM Ảnh: TẤN THẠNH

Thời gian tới, thực hiện Nghị định 143; Công văn số 5300/LĐTBXH-BHXH ngày 17-12-2018 của Bộ LĐ-TB-XH về việc triển khai thực hiện Nghị định 143, BHXH Việt Nam tiếp tục chỉ đạo BHXH các địa phương tích cực phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước về lao động để nắm bắt số lượng đối tượng NLĐ nước ngoài thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc và hướng dẫn các DN sử dụng lao động nước ngoài thực hiện.

Theo ông, chính sách đóng BHXH cho NLĐ nước ngoài có tác động gì đến môi trường kinh doanh tại Việt Nam, cũng như việc thu hút lao động chất lượng cao? Việc thu nộp BHXH cho lao động nước ngoài hiện gặp khó khăn gì?

- Chính sách BHXH đối với lao động di cư đã và đang được nhiều nước trên thế giới thực hiện. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng như hiện nay, việc Việt Nam bắt đầu thực hiện chính sách BHXH bắt buộc đối với NLĐ là công dân nước ngoài là cần thiết nhằm bảo đảm quyền lợi cho NLĐ, góp phần tạo ra sự bình đẳng giữa lao động trong nước với lao động nước ngoài, tạo tâm lý yên tâm làm việc cho NLĐ. Đây là một yếu tố tích cực tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, thu hút lao động chất lượng cao đến Việt Nam.

Vì là chính sách mới triển khai nên việc thu nộp BHXH cho lao động nước ngoài cũng còn một số vướng mắc, khó khăn. Thứ nhất, về xác định đối tượng. Nghị định 143 có hiệu lực thi hành từ ngày 1-12-2018, là một chính sách mới lại không có thông tư hướng dẫn. Thời gian qua, BHXH Việt Nam đã ghi nhận một số vướng mắc của DN có sử dụng lao động là người nước ngoài và đang chỉ đạo BHXH các địa phương phối hợp các cơ quan quản lý nhà nước về lao động để nắm bắt số lượng NLĐ nước ngoài thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc và hướng dẫn các DN sử dụng lao động nước ngoài thực hiện. Thứ hai, về rào cản ngôn ngữ. NLĐ là công dân nước ngoài đến Việt Nam làm việc từ rất nhiều quốc gia với nhiều ngôn ngữ khác nhau, trên hồ sơ, giấy tờ tùy thân chỉ có chữ viết nước ngoài dẫn đến khó khăn trong giao dịch BHXH. Thứ ba, về khả năng đóng trùng. Lao động nước ngoài sang Việt Nam làm việc có thể đã tham gia BHXH tại nước sở tại và ngược lại. Về vấn đề này, Chính phủ đang chỉ đạo Bộ LĐ-TB-XH đàm phán, ký kết các hiệp định song phương về BHXH để tránh tình trạng đóng trùng BHXH.