Hai “bí mật” ở chùa Săm-pua

Theo truyền thuyết, Săm-pua là ngôi chùa Khmer được xây dựng đầu tiên của huyện Cầu Kè, Trà Vinh cách nay khoảng vài trăm năm, tương đương thời gian xây dựng chùa Âng ở ao Bà Om (thành phố Trà Vinh). Khi chùa hoàn thành, có tên gọi Săm-bô, nghĩa là chùa chính của các chùa khác trong huyện. Về sau, theo thời gian và sự quen miệng đọc chệch đi của người dân, chùa được gọi là Săm-pua. Vì được xây dựng ở Giồng Lớn (tên gọi dân dã của xã Hòa An, cách thị trấn Cầu Kè khoảng 3km) nên chùa còn được gọi theo tên này.

 

Cổng chùa Săm-pua. 
 

Được xây cất trên một mảnh đất rộng 11.170m2, chùa Săm-pua đã được đại tu 4 lần. Mỗi lần đại tu, chùa đều được các nhà sư quan tâm giữ gìn kiểu dáng kiến trúc. Cũng như các ngôi chùa Khmer khác, chùa Săm-pua được xây dựng theo kiểu cổ truyền của đồng bào Khmer. Nghĩa là với những mái ngói cong vút lên trời với những con rắn thần Naga nằm dài trên hai lớp mái nhọn.

 

Chùa cao 29m, ngang 13m và dài 26m, có đến 12 hàng cột ở giữa chính điện, có 14 cửa sổ. Vì thế, bước vào chùa ngoài cảm giác trang nghiêm qua những bức tượng Phật ngồi kiết già, ta còn được hưởng không khí thoáng mát hiếm có. Giữa mái ngói và cột quanh chùa có tượng thần giơ hai tay chống đỡ.

 

Ngoài chính điện, chùa còn có nhà tăng, nhà sãi cả, phòng học, nhà khách. Trong khuôn viên rộng lớn của chùa rải rác có nhiều ngôi mộ tháp xây dựng theo hình chóp, trên cùng là tượng thần Bayon bốn mặt. Những mộ tháp này là nơi cất giữ hài cốt của các sư trụ trì đã viên tịch.

 

Vì được xây dựng lâu đời nên chùa Săm-pua đã qua nhiều đời sư trụ trì, không sao nhớ nổi. Vị sư trụ trì hiện nay là Thạch Kim Hoàng cho biết, để bảo tồn nền văn hóa Khmer cho bổn đạo, chùa đã tổ chức nhiều lớp học tiếng Khmer, đặc biệt, còn mở mỗi năm 1 khóa cho các vị sư ở các tỉnh khác đến học Phật pháp, học tiếng Việt và cả tiếng Phạn nữa.

 

Chùa còn tổ chức nhiều hoạt động thể thao, ngoài việc giúp thanh niên trong xã vừa có nơi vui chơi giải trí vừa giữ gìn sức khỏe, còn tham gia thi đấu các giải do huyện tổ chức. Ở giải bóng chuyền dân tộc Khmer huyện Cầu Kè năm 1999, chùa đoạt hạng ba. Cũng ở giải thi đấu này năm 2001, chùa vươn lên hạng nhì.

 

Đặc biệt, hiện nay chùa Săm-pua còn cất giữ hai “bí mật” chưa có lời giải. Thứ nhất là chiếc bia bằng đá xanh dài khoảng 1,7m, ngang khoảng 4,8cm và dầy khoảng 0,9cm, nặng chừng 500kg, phải cần đến 8 người khiêng. Hai đầu bia có 2 mấu dài khoảng 0,10m. Mặt chính của bia đá có khắc hàng chữ giống chữ Phạn, mà đến giờ chưa ai đọc và hiểu được.

 

Theo phỏng đoán, bia đá này có trước Công nguyên, nằm bên dưới cầu thang chính điện, được phát hiện vào năm 1998 trong đợt đại tu chùa gần đây nhất. Trước đó, năm 1980, chùa phát hiện một bức tượng Phật bằng đất sét cao khoảng 0,6m, được điêu khắc theo dáng vẻ Khmer.

 

Nhằm bảo quản tượng, nhà chùa đã cho sơn son thếp vàng (!) rồi cất kỹ trong một căn phòng đặc biệt với luật lệ nghiêm ngặt: những ai muốn chiêm ngưỡng tượng Phật phải là một người có vị trí cao và phải được ban quản trị chùa cho phép sau một phiên họp nhất trí cao.

Thiết nghĩ, bia đá và pho tượng Phật bằng đất cần được các nhà khoa học tìm hiểu, nghiên cứu giúp giải mã để trả nó về vị trí xứng đáng.