Bán quyền thu phí đường bộ để tăng khả năng hoàn vốn.

Thống kê cho thấy, với mô hình thu phí cũ, năm 2000 số phí thu được tại 43 trạm thu phí toàn quốc đạt 300 tỷ đồng, năm 2001 được 343 tỷ đồng, năm 2002 được 643,2 tỷ đồng và năm 2003 đạt khoảng 690 tỷ đồng. Mức thu này còn phải trừ từ 18-20% để chi phí cho công tác tổ chức thu. Trong khi đó, vốn đầu tư sửa chữa đường bộ hàng năm thiếu triền miên, chỉ đạt 40% yêu cầu đã làm cho hệ thống cầu đường bộ không được bảo dưỡng, sửa chữa đúng mức.

Theo Bộ Giao thông Vận tải, năm 2003 Việt Nam phải trả nợ vay cho các tổ chức tín dụng nước ngoài khoảng 95triệu USD (tương đương khoảng 1.500 tỷ đồng). Với thực tế, vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước cho hạ tầng giao thông trong nhiều năm qua không có tín hiệu khả quan trong việc hoàn vốn thông qua việc thu phí đường bộ. Bởi vậy nếu duy trì hình thức thu phí cũ khoản trả nợ và khoản vốn đầu tư vẫn là mong muốn xa vời và nguồn vốn dùng cho duy tu, sửa chữa đường bộ vẫn tiếp tục thiếu so với nhu cầu.

Theo phân tích, quốc lộ 51 dài trên 80 km có tổng vốn đấu tư 360 tỷ đồng trong đĩ vốn ngân sách chiếm 40%, còn lại là vốn vay. Việc thu phí đã được áp dụng gần 5 năm nay, thông số phí thu được không đáp ứng nổi nhu cấu trả nợ vốn vay. Quốc lộ 5 dài khoảng 100 km, tổng mức đấu tư gần 400 tỷ đồng, đã tổ chức thu phí trên 4 năm chỉ đủ trang trải chi phí cho bộ máy tố chức thu phí và một số hoạt động khác. Trong khi đó, hai quốc lộ trên đều là những nơi có mật độ phương tiện giao thông tham gia rất lớn. Theo lý thuyết thì phương án thu phí tổ chức trong thời gian vừa qua phải là nhân tố tích cực cho việc hoàn vốn đầu tư. Sau khi thực hiện thí điểm bán quyền thu phí hai quốc lộ trên, cơ quan chức năng sẽ áp dụng rộng rãi mô hình này tại 43 tuyến đường trên toàn quốc hiện đang tổ chức thu phí.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, mô hình bán quyền thu phí trên quốc lộ sẽ là bài toán khả thi về hoàn vốn đầu tư từ nguồn ngân sách và trả nợ vốn vay nước ngoài cũng như bổ sung vốn cho duy tu và bảo dưỡng đường giao thông. Theo Đề án bán quyền thu phí, tất cả các doanh nghiệp trong nước thành lập theo Luật Doanh nghiệp Việt Nam đều được tham gia đấu thấu nhận quyền thu phí. Các doanh nghiệp này phải có đủ năng lực tài chính, có bảo lãnh của ngân hàng. Doanh nghiệp sẽ trúng thầu khi có giá đấu thầu bỏ cao nhất so với giá mời thấu.

Để đảm bảo sự hoạt động thống nhất của mô hình này, Cục Đường bộ được giao thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với tuyến đường, cầu chuyển giao quyền thu phí, tiến hành công tác duy tu bảo dưỡng tuyến đường, xây dựng giá chuyển giao quyền thu phí cho từng công trình và tổ chức đấu thầu, chịu trách nhiệm quản lý và sử dụng phí thu được từ chuyển giao quyền thu phí. Bộ Giao thông Vận tải là cơ quan ra quyết định duyệt giá sau khi đã thỏa thuận với Bộ Tài chính và có ý kiến của Thủ tướng Chính phủ.

Theo ông Nguyễn Văn Khoa, Cục trưởng Cục Đường bộ, thời gian bán quyền thu phí đường bộ sẽ không ấn định cứng nhắc mà tùy vào yêu cầu huy động vốn từng thời kỳ, nhưng tối đa không quá 10 năm. Tiền bán được trước hết dùng để trả nợ vốn vay, hoàn vốn ngân sách đầu tư và bổ sung vốn duy tu, bảo dưỡng đường bộ. Điều ràng buộc các đơn vị trúng thầu là khi nhận được quyền thu phí phải tiếp nhận toàn bộ cơ sở vật chất và bộ máy quản lý, lao động thu phí. Thực hiện đúng Luật Giao thông Đường bộ trong thời gian tổ chức thu phí, tổ chức bán vé, quản lý chứng từ quy định của Bộ Tài chính. Bàn giao lại cơ sở vật chất bộ máy quản lý và lao động thu phí khi hợp đồng hết hạn.

Mặc dù trong quá trình thụ hiện, cơ quan quản lý có đưa ra những ràng buộc về tiếp nhận bộ máy thu phí cũ, nhưng theo đánh giá của một quan chức Cục Đường bộ, nhận được quyền thu phí trên các quốc lộ đang là vấn đề rất hấp dẫn các doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp cho rằng miếng mồi này ''rất béo bở nhưng khó lòng chen chân bởi vì quá nhiều lý do để các doanh nghiệp trong Cục này nhận được hợp đồng để không đảm bảo xáo trộn bộ máy quản lý các trạm thu phí và công ăn việc làm của hàng ngàn công nhân.