Đầu thập niên 1960, Kalugin hoạt động dưới lớp vỏ bọc thông tín viên đài phát thanh Moscow, đặc trách tường thuật các vấn đề liên quan Mỹ và Liên Hiệp Quốc. Năm 1965, Kalugin được bổ nhiệm vị trí phó phòng tình báo chính trị KGB. Đầu thập niên 1970, Kalugin được phong chánh văn phòng phản gián hải ngoại và mang lon tướng vào năm 1974, khi 40 tuổi (trẻ nhất lịch sử KGB). Ngoài John Walker, Kalugin (**) cũng thiết lập quan hệ với hai điệp viên Anh phục vụ KGB (George Blake và Kim Philby)... Tuy nhiên, tiết lộ của Yurchenko về vụ Nikolai Artamonov mới thật sự gây sốc.
Kẻ cắp gặp bà già
Năm 1959, Nikolai Artamonov là chỉ huy trưởng trẻ nhất một tàu khu trục thuộc Hạm đội Baltic. Khi neo tàu gần cảng Gdansk (Ba Lan), Artamonov gặp một nữ sinh viên nha khoa Ba Lan tên Blanka Ewa Gora. Hai người quyết định trốn sang Mỹ để có thể ăn đời ở kiếp. Cùng tình nhân, Artamonov đến Thụy Điển, để lại vợ và con trai tại Leningrad. Tiếp đó, Artamonov móc nối CIA và được đặt tên mới Nicholas George Shadrin, phục vụ Cơ quan Quân báo Mỹ (DIA) thuộc Lầu Năm Góc. Năm 1966, điệp viên KGB phát hiện Shadrin trong một buổi thuyết trình khoa học quân sự tại Washington. Thay vì khử Shadrin, KGB quyết định thuyết phục Shadrin bí mật quay lại làm việc cho Liên Xô. Đại tá KGB Igor Kochnov chịu trách nhiệm đến gặp trực tiếp Shadrin, mang theo hai lá thư của người vợ cũ. Trước sự bất ngờ của Kochnov, Shadrin đồng ý làm tay trong cho KGB. Tuy nhiên, Kochnov không hề biết rằng Shadrin sau đó đã thuật lại toàn bộ câu chuyện “chiêu hồi”. Sự việc bắt đầu phức tạp khi chính Igor Kochnov bí mật móc nối CIA và trở mặt với KGB. Vấn đề nan giải đến mức cả CIA, FBI và DIA cùng vào cuộc. Giữa thập niên 1970, KGB bắt đầu hoài nghi lòng trung thực của Shadrin và họ quyết định bắt cóc tay điệp viên nhị trùng. KGB chọn nơi hành động là Vienna, nhằm dễ dàng đưa Shadrin sang Tiệp Khắc. Ngày 18-12-1975, Shadrin được yêu cầu đến gặp chỉ huy KGB tại Vienna. Shadrin đồng ý hẹn gặp buổi thứ hai vào hai ngày sau. Tuy nhiên, từ lúc đó, không ai còn thấy Shadrin nữa. Lợi dụng sự rò rỉ báo chí, Washington sử dụng vụ Shadrin làm đòn ngoại giao. Ngoại trưởng Henry Kissinger đặt vấn đề Shadrin với Đại sứ Liên Xô Anatoly Dobrynin. Năm 1976, vài tháng sau vụ mất tích Shadrin, căng thẳng bắt đầu leo thang. Điện hỏi trực tiếp Tổng Bí thư Liên Xô Leonid Brezhnev, Tổng thống Mỹ Gerald Ford được trả lời rằng nhân viên an ninh Liên Xô có gặp Shadrin tại Vienna vào ngày 18-12-1975 nhưng không hiểu tại sao Shadrin bỗng mất tích. Đến đời Tổng thống Jimmy Carter, Leonid Brezhnev cũng trả lời tương tự. Số phận Shadrin tiếp tục nằm trong vòng bí ẩn cho đến khi Yurchenko đào tẩu sang Mỹ. Theo Yurchenko, Shadrin đã chết khi bị bắt cóc. Nhóm nhân viên KGB đánh thuốc mê Shadrin đã giấu đối tượng trong thùng xe trên đường vượt biên giới Áo. Khi đến địa điểm quy định, người ta mở thùng xe và thấy Shadrin chết từ lúc nào. Nguyên nhân: Thuốc mê bị dùng quá liều... Khi kể câu chuyện Nicholas Shadrin, Yurchenko cảnh báo CIA phải tuyệt đối giữ kín và nhấn mạnh rằng KGB không bao giờ để yên một khi biết Yurchenko bôi nhọ họ. Tuy nhiên, Mỹ lập tức vớ vụ Shadrin – không cần kiểm chứng đúng hay sai – lấy làm cái cớ đắc ý tung ra chiến dịch tuyên truyền tấn công Liên Xô trên mặt trận ngoại giao. CIA kích động báo chí Mỹ vào cuộc. Đến lúc đó, Yurchenko mới nhận ra rằng mình bị CIA chơi xỏ lá.
Washington DC, 31-10-1985. Burton Gerber ra lệnh bảo vệ kỹ Yurchenko, đề phòng KGB thực hiện chiến dịch ám sát đối tượng. Ngày 2-11-1985, Yurchenko yêu cầu nhân viên CIA Tom Hannah (phụ trách bảo vệ mình) đưa đi mua sắm. Hai người đến cửa hàng quần áo Hecht’s tại Manassas (bang Virginia). Kế đó, Yurchenko đòi đi ăn tại nhà hàng Au Pied de Cochon. Trong bữa ăn, Yurchenko xin ra ngoài một lúc. Tay nhân viên CIA Hannah, trẻ và thiếu kinh nghiệm, đã không mảy may nghi ngờ và tỉnh bơ ngồi đợi (sau này, CIA mới phát hiện trong buồng thay quần áo tại cửa hàng Hecht’s có một máy điện thoại công cộng và người ta tin rằng Yurchenko đã dùng nó để liên lạc với KGB tại Sứ quán Liên Xô). Suốt đêm đó, FBI và CIA lùng sục khắp Virginia. Vẫn không thấy bóng dáng Yurchenko...
Cú đấm bồi
Chỉ huy trưởng phản gián KGB Viktor Cherkashin được yêu cầu có mặt tại Tòa Đại sứ Liên Xô vào tối 2-11-1985, một cách bất thường. Nhân viên KGB Stanislov Androsov chờ ông sẵn ở bãi đậu xe. Câu chuyện có lẽ nên bàn ở một bãi xe như thế này là an toàn nhất. Gần như thì thầm, Androsov thông báo về sự trở lại bất ngờ của Yurchenko. Cherkashin giật mình. Ông vội vã vào bên trong Tòa Đại sứ. Yurchenko đang bị canh giữ bởi một sĩ quan an ninh. Lấy hết bình tĩnh, Cherkashin nở nụ cười và ôm chầm Yurchenko. Tại chỉ huy sở CIA, người ta vẫn không nhận được tin gì và sự bí mật nặng nề chỉ được giải tỏa vào khoảng 3 giờ chiều 3-11-1985, khi giới báo chí Mỹ được mời dự cuộc họp báo tại Tòa Đại sứ Liên Xô. Bộ Ngoại giao Mỹ lúc đó vẫn không biết ất giáp gì khi nhận được bức thư chính thức từ Sứ quán Liên Xô, chỉ trích “hành động tội ác nhằm vào V. S. Yurchenko”. Tại buổi họp báo đầy phóng viên Mỹ, nhà báo nước ngoài cũng như viên chức ngoại giao Liên Xô, Yurchenko kể rằng “... tôi bị một nhóm lạ mặt đánh thuốc mê, bắt cóc tại Rome. Bất tỉnh, tôi được đưa về Mỹ. Tại đây, tôi bị cách ly và bị khước từ liên lạc với đại diện Liên Xô...”. Tại tổng hành dinh CIA, trong phòng Gerber, nhóm viên chức cấp cao thuộc bộ phận gián điệp Liên Xô-Đông Âu theo dõi buổi truyền hình trực tiếp cuộc họp báo. Hầu hết đều im lặng, cho đến khi Yurchenko kể đến đoạn mình bị CIA tra tấn. Paul Redmond thốt lên: “Hắn đang dùng chiêu Bitov!”. Redmond ám chỉ điệp viên Liên Xô Oleg Bitov, đào tẩu sang Anh năm 1983 nhưng một năm sau lại quay về KGB. Bitov cũng nói mình bị (tình báo Anh) bắt cóc và bị ép dùng thuốc kiểm soát thần kinh trong suốt một năm... Trên truyền hình, Yurchenko tiếp tục kể, về tờ hợp đồng mà CIA buộc mình ký, trong đó Yurchenko nhận 1 triệu USD tiền thưởng, trợ cấp 62.500 USD/năm (“có điều chỉnh theo tỉ lệ lạm phát”) và 48.000 USD dùng sắm vật dụng sinh hoạt.
Với CIA, không còn gì có thể tệ hơn. Vụ Yurchenko là cú đấm bồi gây choáng váng, xảy ra gần như cùng lúc với hai vụ tương tự. Tại Kabul (Afghanistan), một sĩ quan quân đội Liên Xô bất ngờ đến Tòa Đại sứ Mỹ xin tị nạn chính trị. Suốt nhiều tuần, Mỹ từ chối yêu cầu giao lại tay sĩ quan cho Liên Xô. Thế rồi, bỗng nhiên tay sĩ quan nằng nặc đòi trở lại hàng ngũ mình. Vụ thứ hai liên quan một thủy thủ Liên Xô nhảy sang một tàu Mỹ và rồi sau đó cũng xin trở về... Tóm lại, vụ Yurchenko đã đưa ra bằng chứng cuối cùng cho thấy có gì đó bất ổn trong cách Mỹ sử dụng thành phần đào tẩu từ Liên Xô. Tuy nhiên, ngày 5-11-1985, Bộ Ngoại giao Mỹ vẫn thuyết phục Yurchenko trở lại với CIA. Yurchenko từ chối. 16 giờ 15 ngày 6-11-1985, tại phi trường Dulles, trong chiếc áo mưa Burberry, Vitaly S. Yurchenko bước lên thang chiếc máy bay Aeroflot; ngập ngừng rồi quay lại, mỉm cười vẫy tay chào vài nhân viên FBI và CIA đứng bên dưới, trông như “quen quen”...
MẠNH KIM TRÍCH LƯỢC
(*) Xem Báo NLĐ từ số ra ngày 11-8-2003
(**) Nghỉ hưu năm 1990, Oleg Kalugin bị kết án 15 năm tù trong phiên xử vắng mặt vào tháng 6-2002, với tội danh tiết lộ bí mật an ninh quốc gia, đặc biệt những chi tiết trong quyển The First Directorate của ông. Sang Mỹ năm 1995, Kalugin được nhập tịch Mỹ vào thượng tuần tháng 8-2003. Vụ trên bị chỉ trích như là hành động phản bội tổ quốc không thể tha thứ. Tổng thống Nga Vladimir Putin (nguyên đại tá KGB) cũng lên án Kalugin tội phản bội đất nước.
Kỳ năm: Siêu điệp viên Robert Hanssen?
và quét mã QR
Bình luận (0)