Bão mặt trời làm cá voi mắc cạn

Hai nhà nghiên cứu Klaus Vaneslow và Klaus Ricklefs từ đại học Kiel công bố nghiên cứu của mình trên tạp chí Sea Research, số mới nhất. Họ đã tìm hiểu tài liệu về những con cá nhà táng dạt vào bờ biển Bắc từ giữa năm 1712 đến 2003. Sau đó, so sánh các dữ liệu này với những quan sát của các nhà thiên văn về các vết đen mặt trời, một chỉ thị về bức xạ mặt trời.

Họ phát hiện thấy số đợt mắc cạn xảy ra nhiều hơn vào những thời điểm mặt trời hoạt động mạnh mẽ.

Chu kỳ hoạt động của mặt trời dao động từ 8 đến 17 năm, trung bình là 11 năm. Chu kỳ ngắn đồng nghĩa với những giai đoạn bức xạ năng lượng mạnh, trong khi những chu kỳ dài hơn được xem là mang năng lượng yếu hơn. Thay đổi trong bức xạ mặt trời có ảnh hưởng to lớn đến cầu từ trường của trái đất.

Trong mỗi chu kỳ đó, cao trào nhất là khi chúng giải phóng ồ ạt các hạt năng lượng cao - các lưỡi gió mặt trời. Chúng gây ra cực quang trên trái đất. Những luồng gió mạnh thậm chí có thể làm tê liệt các đường truyền viễn thông và đường dây diện, làm đứt các mạch điện nhỏ trên vệ tinh.

Nhóm nghiên cứu phát hiện thấy trong số 97 đợt cá voi mắc cạn ghi nhận được tại các quốc gia ven biển ở biển Bắc trong vòng 291 năm qua, 90% xảy ra vào thời điểm chu kỳ mặt trời ngắn hơn bình thường. Họ phỏng đoán cá voi có một cơ quan cảm nhận từ trường giống như chim bồ câu, có khả năng định vị phương hướng nhờ vào các tinh thể nam châm nhỏ xíu trong mỏ của chúng.

Theo nhóm nghiên cứu, câu chuyện có thể xảy ra với những con cá nhà táng đực như sau: trên đường di cư từ biển Nauy, chúng bị mất phương hướng do những thay đổi yếu trong từ trường trái đất khi vào đến Biển Bắc.

"Trong vùng biển nông với đáy biển vồng lên này, hệ thống định vị dưới sâu và các giác quan khác giúp chúng thích nghi với môi trường bình thường có thể đã không hoạt động hợp lý", nhóm nghiên cứu nói.

Các nghiên cứu trước kia phỏng đoán rằng những hệ thống định vị mạnh của tàu ngầm có thể là thủ phạm khiến cá voi lao lên đất liền, do làm rối loạn cảm giác về phương hướng và độ sâu của chúng. Tháng 10/2003, các nhà nghiên cứu biển người Anh và Tây Ban Nha khám nghiệm tử thi 10 con cá voi mắc cạn ở quần đảo Canary, vài giờ sau khi một đoàn tàu hải quân do Tây Ban Nha dẫn đầu đi qua, đã phát hiện thấy những động vật có vú này đã phải chịu đựng một đợt tấn công chết người của "bệnh khí ép". Phân tích mô cho thấy gan và các nội tạng của những con vật này chứa đầy các bóng khí, và những mạch máu nhỏ hơn bị toác ra từ bên trong.