Nghiên cứu tế bào gốc: Con đường chông gai

Tiềm năng lớn

Whitaker là đứa trẻ đầu tiên ở Anh, trong số khoảng 5 trẻ trên toàn thế giới, được cấy ghép thành công từ một người thân sinh ra để giúp chữa một căn bệnh. Cha mẹ của Whitaker nhận được sự chữa trị đầu tiên, bao gồm cả phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), từ Trung tâm Phụ khoa và Hỗ trợ Sinh sản tại London. Nhưng một phán quyết của Cơ quan Phôi thai học và Thụ tinh người của Anh đã buộc cặp vợ chồng này sang Chicago để hoàn tất quá trình chữa trị. Năm 2002, hai phôi thai được cấy vào người bà Whitaker. Tháng giêng năm ngoái, bà hạ sinh Jamie, một đối ứng về di truyền đối với Charlie. Có nghĩa là các tế bào gốc từ cuống rốn của Jamie có thể được dùng để chữa bệnh cho Charlie. Ba tháng sau cuộc cấy ghép tại Bệnh viện Nhi Sheffield (Anh), các cuộc thử nghiệm tủy sống của Charlie cho kết quả khả quan.

Cho đến nay, những người nhìn thấy triển vọng tươi sáng của tế bào gốc xem IVF là một mô hình có thể chấp nhận được. Vào ngày 25-7-1978, Louis Brown trở thành đứa trẻ đầu tiên chào đời bằng phương pháp IVF khi đó còn đang gây tranh cãi. Những người chỉ trích cho rằng IVF là phi tự nhiên, nguy hiểm và là mối đe dọa đối với cuộc sống gia đình. Tuy nhiên, trong hơn 1/4 thế kỷ sau đó, IVF đã được vận dụng rộng rãi, được chấp nhận và hiện được xem là một biện pháp can thiệp y khoa an toàn.

Kinh nghiệm xảy ra với IVF cho thấy sự phản đối về đạo đức và tôn giáo đối với nghiên cứu tế bào gốc từ phôi hẳn sẽ mất dần sau khi nó tạo ra một liệu pháp hữu hiệu. Dù khó đánh giá được khả năng thành công, nhiều người đã bắt đầu cân nhắc chi phí nghiên cứu với những lợi ích tiềm năng. Ngoài việc cử tri bang California sắp sửa bỏ phiếu về việc có nên đầu tư cho nghiên cứu tế bào gốc hay không, nhiều nhà đầu tư vốn đang tài trợ cho các công ty công nghệ sinh học. Sức hấp dẫn của việc tìm ra một tác nhân chữa trị diệu kỳ từ tế bào gốc khiến cho việc đầu tư trở nên hấp dẫn. Các tế bào gốc từ phôi có thể phát triển thành tất cả các loại tế bào và mô có trong cơ thể và các nhà khoa học đã khẳng định nếu họ biết được cách thức chi phối sự tăng trưởng của chúng, tế bào gốc có thể được sử dụng để chữa trị những chứng bệnh “thầy chạy”.

Cuộc đua nước rút

Trở lại Liên Hiệp Quốc, vào tháng 11 năm ngoái, Ủy ban Pháp lý của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đã bỏ phiếu với tỉ lệ sít sao (80-79) hoãn xem xét việc ký kết một thỏa thuận về sinh sản vô tính trong 2 năm theo đề xuất của các nước Ả Rập. Tuy nhiên, vào tháng 12 năm ngoái, Đại hội đồng đã quyết định chỉ hoãn một năm. Trong cuộc họp lần này, các đại biểu có 2 dự thảo nghị quyết để thảo luận: Dự thảo của Costa Rica đề xuất cấm hoàn toàn sinh sản vô tính, trong khi dự thảo của Bỉ cấm sinh sản vô tính người nhưng cho phép các nước quyền quyết định sử dụng phôi người vào việc nghiên cứu. Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Kofi Annan, trong phát biểu được đưa ra nhân cuộc họp này, đã tuyên bố ủng hộ việc nhân bản phôi người cho mục đích nghiên cứu.

Thế giới vẫn chia rẽ xung quanh vấn đề sinh sản vô tính. Hiện nay trên thế giới có chỉ 24 quốc gia có luật lệ hoặc linh hoạt hoặc không có tính chất cấm đoán đối với hoạt động nghiên cứu tế bào gốc từ phôi người, trong đó có Trung Quốc, Nga, Nhật, Pháp và Anh Quốc. Về phần mình, chính quyền Mỹ cho đến nay vẫn chống đối việc tài trợ cho việc nghiên cứu dẫn đến sự phá hủy phôi người. Dư luận Mỹ, theo các chuyên gia, cũng đang thay đổi thái độ từ kịch liệt phản đối sang ủng hộ việc nghiên cứu này, nhất là sau khi có những lời khẩn cầu từ vợ và con của cố Tổng thống Mỹ Ronald Reagan, người phải chống chọi với căn bệnh Alzheimer đến cuối đời, đặt vấn đề về việc liệu công nghệ sơ khai kia có thể đưa đến một phương pháp chữa trị căn bệnh mà chồng, cha của họ đã mắc phải. Duy chỉ có bang California dám chống “thượng lệnh”. Vào ngày 2-11 tới, người dân bang này sẽ đi bỏ phiếu cho sáng kiến cung cấp 3 tỉ USD ngân sách bang cho việc nghiên cứu tế bào gốc. Những người ủng hộ cho dự án này, bao gồm trùm máy tính Bill Gates, đã đóng góp 10 triệu USD cho việc thông qua dự án vì tin rằng nó sẽ dẫn đến các bước đột phá mà chính quyền liên bang từ chối tài trợ.

Theo giáo sư John D. Gearhart của Trường Y khoa John Hopkins, Đại học Wyoming, bất kỳ ai được chọn làm người đứng đầu nước Mỹ trong kỳ bầu cử đầu tháng tới, nước này sẽ phải mất nhiều năm mới đuổi kịp các nước khác trong lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc. Ông cho biết việc chính quyền Bush hạn chế tài trợ cho nghiên cứu tế bào gốc và tâm lý lo ngại về việc “công nghệ sinh học sẽ đưa ta tới đâu” của các học giả đã làm chậm bước tiến của các nhà khoa học Mỹ. “Ngày càng nhiều quốc gia đầu tư hàng trăm triệu USD và trong trường hợp của Trung Quốc, là hàng tỉ USD” – ông cho biết, đồng thời cảnh báo đầu tư tư nhân trong lĩnh vực này của Mỹ cũng đang được chuyển sang các nước như Singapore, Úc và Israel. Trong một diễn biến liên quan, vào tháng 2, Hàn Quốc đã thành công trong việc tạo ra phôi thai bằng phương pháp sinh sản vô tính và trích xuất được tế bào gốc, còn Anh Quốc vào tháng 8 đã cấp giấy phép đầu tiên cho phép nhân bản người để nghiên cứu tế bào gốc.