Phạm Duy: Chuông nguyện hồn ai...

Không hiểu sao tôi muốn lấy tên một cuốn sách đã đọc từ rất lâu của Hemingway để làm tựa cho bài viết này...

Trưa 27-1, bay ra Hà Nội thì tôi nghe tin nhạc sĩ Phạm Duy mất lúc taxi bắt đầu vào TP. Khi xe chạy đến khu vực nhà thờ lớn - nơi tôi sẽ ở - vô tình lúc đó, một hồi chuông thong thả gióng lên.Tôi lặng đi, chuông nguyện hồn ông chăng?

Tôi gặp nhạc sĩ Phạm Duy lần đầu tiên từ năm 1995 khi lần thứ hai đến Mỹ. Nhạc của ông thì tôi nghe từ lúc nằm nôi. Bài hát duy nhất mẹ tôi thuộc và ru tất cả anh chị em tôi thời tấm bé là Quê nghèo. Rồi lớn dần lên, nhạc của ông thấm vào người tôi lúc nào chẳng biết.

Năm 1992, khi thực hiện các album ca nhạc về Văn Cao, Trịnh Công Sơn, Đoàn Chuẩn - Từ Linh, trong tôi cháy bỏng ước mơ được làm một album về nhạc sĩ Phạm Duy khi hoàn cảnh cho phép. Vì với riêng tôi, Phạm Duy là một trong những nhạc sĩ lớn của Việt Nam.

Rồi duyên cũng đến khi ông về sống ở Việt Nam. Năm 2006, Hãng phim Phương Nam thực hiện bộ phim tài liệu về ông và mời tôi cộng tác. Đó là những kỷ niệm khó quên khi đoàn phim rong ruổi cùng Phạm Duy từ Bắc chí Nam, dù lúc đó ông đã gần 90 tuổi.

Khi ở Hà Nội, chúng tôi cùng Phạm Duy đến ngôi nhà ông sinh ra và kể về thời thơ ấu, thăm ngôi trường của ông thời đi học... Ông đến thăm nhà thơ Hoàng Cầm trên căn gác nhỏ ở đường Lý Quốc Sư. Hai ông ôm nhau, không chỉ hàn huyên tâm sự trên trời dưới đất mà còn ngâm thơ và hát vang những bài ca kháng chiến một thời. Phạm Duy đã ngồi rất lâu bên mộ Văn Cao khi ghé thăm nghĩa trang Văn Điển, trong ông hình như vẫn còn sự hối tiếc khi không gặp được nhau, một trong những người bạn thân nhất của mình.

Có lẽ đó là thời gian tôi được gần gũi ông nhiều nhất.

Phạm Duy kể về những cuộc tình lãng mạn khi ghé Huế, về thời ghé Gio Linh, về những ca khúc ông sáng tác khi qua Lạng Sơn, về những ước mơ khi đoàn làm phim ghé thăm Đất Mũi. Ông đã treo võng để được nằm ngủ tại miền đất cuối cùng của Tổ quốc.

Rồi ông nói về những người bạn cùng thời.

Ông lặn lội tận Thanh Hóa trong một ngày mưa dầm để thăm Hữu Loan, người bạn thân thời trai trẻ. Tôi còn nhớ mãi cảnh chia tay bịn rịn của 2 người mà có thể họ cùng nghĩ chắc không có ngày gặp lại. Ông xuống tận Bến Tre thăm nhà văn Trang Thế Hy, người có duyên với ông trong ca khúc Quán bên đường.

Có quá nhiều điều để tôi nghĩ về ông lúc này...

Hiếm thấy ai làm việc như Phạm Duy, hình như thời gian với ông không bao giờ là đủ. Suốt ngày ông ngồi bên máy tính. Lúc viết, lúc thì sắp xếp những gì ông muốn để lại. Gần như không lúc nào ông ngơi nghỉ, kể cả những khi bác sĩ yêu cầu. Hình như ông linh cảm sẽ không còn kịp nữa..

Khi ca sĩ Duy Quang - con trai lớn của Phạm Duy - mất, ông gần như suy sụp hẳn. Có lần tôi đến thăm, ông phải nằm để nói chuyện nhưng vẫn lạc quan về một tương lai mơ hồ nào đó, dù thật tình đôi khi tôi không hiểu hết.

Khi tôi viết những dòng này, một hồi chuông nữa lại vang lên.

Tự nhiên tôi có một ý nghĩ, muốn dâng hồi chuông thánh thiện này cho Phạm Duy, cầu mong linh hồn ông siêu thoát, dù những điều mong mỏi của ông trong những ngày cuối đời vẫn chưa thành hiện thực.