Cá mòi sông Thu

Tháng chạp hằng năm, cá mòi nước ngọt ngược dòng Thu Bồn về nguồn sinh sản. Qua tháng giêng, chúng xuôi con nước ra cửa sông. Đối với ngư dân các làng chài ven sông Thu Bồn - Quảng Nam, mật độ cá mòi xuất hiện theo luồng dày đặc trong vài năm trở lại đây là điều hiếm gặp.

Mùa xuân, có dịp ghé các làng chài ven sông Thu Bồn, bạn sẽ được thưởng thức món cá mòi “đặc hữu” mang đậm hương vị sông nước nơi đây.  Bắt cá mòi có nhiều cách: thả lưới, giăng nò, quăng chài... Nhưng hiệu quả và thú vị nhất vẫn là đóng nò cá ngang dòng sông.

Ông Huỳnh Bảy, một lão ngư ở làng Tĩnh Yên, xã Duy Thu (Duy Xuyên), cho biết: Tháng chạp, cá mòi sông thường ngược dòng nước lên đẻ ở các dòng suối thượng nguồn Thu Bồn. Qua tháng giêng, chúng xuôi dòng ra cửa sông. Cá mòi thường di chuyển từng đàn với mật độ dày đặc. Giống như ông Bảy, ngư dân các vạn ghe dọc theo sông Thu Bồn cũng không biết cá mòi từ đâu lên, chúng sinh sống ở đâu những tháng còn lại trong năm?

Một nò cá đóng trên sông Thu Bồn

Thường thì từ sau Tết đến hết tháng hai, mỗi nò cá trên sông Thu Bồn có thể bắt được hơn 1 tạ cá mòi sông. Dù các nò cá đóng cách nhau không xa nhưng nò nào cũng trúng đậm cá mòi. Cứ sáng sớm hay đến xế trưa, chủ nò vớt cá một lần. Mỗi lần cả một gánh nặng.

Tính theo nhu cầu của cư dân các chợ trong vùng, chủ nò vớt bán một phần, số còn lại để trong nò vớt sau, nên cá mòi đến chợ luôn tươi rói, da bóng nhẫy mỡ màng. Cuối tháng chạp, đầu tháng giêng, cá mòi ít nên giá bán mỗi chục (12 con) hơn 15.000 đồng.

Từ giữa tháng giêng đến hết tháng hai, cá mòi từ thượng nguồn Thu Bồn về “rộ” nên rẻ hơn. Với những ngư dân ven sông Thu Bồn, đó là “lộc trời cho” trong mùa xuân nên đắt hay rẻ cũng không quan trọng.

Cá mòi nước ngọt giống như cá trích biển, có màu trắng và vẩy nhỏ. Thịt cá mềm, thân mình có nhiều xương. Cá mòi nước ngọt là sản phẩm “đặc hữu” trên dòng Thu Bồn. Thế nhưng, không phải ai ở dọc ven sông cũng đều được thưởng thức các món “khoái khẩu” từ cá mòi.

Những con cá mòi bóng nhẫy, nhìn  thấy “ngon” con mắt

Để có món ăn (kể cả... món nhậu) ngon, cá mòi mua về chặt bỏ đầu, các vây, moi bỏ ruột, đánh sạch vẩy rồi bỏ cối giã hoặc xay nhuyễn làm chả rán, cuốn ram. Cá mòi tươi có thể đem chiên giòn hay ướp gia vị nướng lửa than hồng. Cá mòi có nhiều xương nhỏ nhưng thịt và xương đều mềm, dễ ăn. Nếu làm chả thì ăn với cơm nóng rất ngon và có thể để được lâu.

Các món cá mòi chiên giòn hay cá mòi nướng vừa béo vừa giòn nhưng không ngậy, mùi vị thịt cá ngon ngọt rất đặc trưng. Món trứng cá mòi bỏ vào nồi nước mì Quảng hay nấu cháo.

Sau một ngày lao động vất vả, đêm về có tô cháo cá mòi nóng hổi, húp nghe cái “rột” thấy ấm lòng, mọi mệt nhọc dường như tan biến hết. Với những người thích nhậu, khi thưởng thức các món cá mòi chiên, cá mòi ram chả hay cuốn ram, lại thêm xị rượu được chiết xuất từ “hạt gạo làng ta” nữa thì tuyệt!

Mùa cá mòi sông Thu Bồn “ưu đãi” những ngư dân chuyên nghề sông nước một nắng hai sương dọc hai bên sông. Vào thời điểm “gạo tháng giêng, tiền tháng chạp”, thu nhập từ đánh bắt cá mòi nước ngọt đã cải thiện đáng kể đời sống của gia đình họ.

Ngồi nhấm nháp chén rượu cùng với lão ngư ven sông Thu, sẽ nghe được nhiều điều hay. Huyền tích kể rằng cá mòi sông là hóa thân kiếp sau của chim ngói. Có huyền tích này là vì trong bụng cá mòi có... cái mề giống mề chim ngói! Không biết có phải như thế hay không? Nhưng câu chuyện lão ngư kể bên chén rượu mùa xuân thêm ý vị...