Dự báo “nóng”: Mỹ chưa từng vỡ nợ, lần này sẽ khác?

(NLĐO) - Mỹ có thể tránh vỡ nợ mà không nâng trần nợ công, điều mà nước này đã làm 78 lần, hay không? Điều gì sẽ xảy ra nếu Mỹ hết tiền mặt? Dường như nền kinh tế số 1 thế giới đang né tránh hàng loạt câu hỏi để “câu giờ”.

Các nhà kinh tế nhận định nếu Quốc hội Mỹ không thể nhất trí về việc nâng trần nợ công, Chính phủ sẽ nhanh chóng cạn tiền. Đây là kịch bản tồi tệ chưa từng xảy ra trong lịch sử nước này.

Khó cầm cự lâu

Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ cho biết các khoản thu thuế và biện pháp khẩn cấp sau ngày 15-6 có thể giúp Chính phủ tiếp tục hoạt động đến cuối tháng 7-2023. Tức là, Mỹ có thể tạm tránh nguy cơ vỡ nợ nếu Bộ Tài chính Mỹ nhận đủ các khoản thu từ thuế và biện pháp khẩn cấp. Tuy nhiên, Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ cũng cho rằng đó là điều "không chắc chắn" và vẫn có nguy cơ Mỹ vỡ nợ vào tháng 6 dù khoản thu thuế có thể giúp giảm áp lực lên Bộ Tài chính.

Tổng thống Joe Biden thảo luận về trần nợ công với các lãnh đạo Quốc hội hôm 9-5. Ảnh: Reuters

Ngày 12-5, Nhà Trắng và lãnh đạo Quốc hội Mỹ đã hoãn cuộc họp thảo luận về vấn đề trần nợ bởi nhận định sẽ có rất ít tiến triển trong việc đạt được sự đồng thuận. Theo Bloomberg, về mặt kỹ thuật, Mỹ đã chạm trần nợ 31.400 tỉ USD vào tháng 1-2023. Bộ Tài chính đã buộc phải sử dụng các biện pháp đặc biệt để có thể tiếp tục trang trải các hoạt động của Chính phủ. Tuy nhiên, đó chỉ là biện pháp giúp chính quyền "câu giờ" trước khi thực sự cạn kiệt các nguồn tài chính.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Janet Yellen cho rằng biện pháp trên sắp không còn tác dụng. Thời điểm Chính phủ có thể cạn tiền và không thể thanh toán các nghĩa vụ nợ sớm nhất là vào ngày 1-6, dù thực tế có thể đến muộn hơn. "Trong kịch bản vỡ nợ, các thị trường chứng khoán Mỹ nhiều khả năng sẽ lao dốc, người hưởng các khoản chi trả từ ngân sách sẽ không còn được nhận tiền và nhiều cơ quan chính phủ sẽ phải ngừng hoạt động. Hàng triệu người dự kiến bị mất việc, tỉ lệ thất nghiệp cao hơn và nền kinh tế Mỹ đối mặt nguy cơ suy thoái cũng như hứng chịu những tổn thất lâu dài" - Bộ trưởng Janet Yellen cảnh báo.

Điều gì sẽ xảy ra?

Việc nền kinh tế lớn nhất thế giới vỡ nợ có thể tác động đến kinh tế toàn cầu, nhất là khi hơn một nửa số dự trữ ngoại tệ của thế giới là đồng USD. Bất kỳ tác động nào đến niềm tin vào nền kinh tế Mỹ cũng dẫn tới sự suy yếu của USD.

Câu hỏi cấp bách nhất trong cuộc tranh cãi gay gắt ở Mỹ về trần nợ liên bang mà Bộ Tài chính Mỹ từ chối trả lời là: "Điều gì sẽ xảy ra nếu Mỹ hết tiền mặt?".

Vào năm 2011, các nhà lập pháp và chính quyền Mỹ suýt không giải quyết kịp trần nợ công nhưng họ đạt được thỏa thuận trước khi số dư tiền mặt của Bộ Tài chính quá thấp để thanh toán các khoản nợ đúng hạn.

Tuy nhiên, một số nhà quan sát cho rằng lần này có thể khác. Theo Bloomberg, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen đã "nối gót" những người tiền nhiệm khi không nêu rõ giải pháp trong trường hợp xấu nhất. Chính quyền Mỹ có thể tiếp tục thực hiện các khoản thanh toán bằng cách viện dẫn Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp. Tuy nhiên, Tổng thống Joe Biden đã lưu ý rằng điều này sẽ dẫn đến một cuộc chiến pháp lý nghiêm trọng.

Nếu lựa chọn trên bị gạt bỏ, một phương án khác được đưa ra là Bộ Tài chính sẽ sử dụng số tiền mặt có thể thanh toán được các khoản nợ của chính phủ. Trái phiếu chính phủ Mỹ hiện là thị trường trái phiếu lớn nhất thế giới, được coi là tham chiếu cho lãi suất cho vay toàn cầu. Nếu Mỹ lỡ hạn thanh toán, các nhà kinh tế học và nhà đầu tư sẽ coi đây là một cú sốc, có thể châm ngòi cho khủng hoảng tài chính. Đây là rủi ro mà không quan chức nào dám mạo hiểm.

Chưa rõ điều gì sẽ xảy ra khi Mỹ vỡ nợ nhưng ảnh hưởng của nền kinh tế số 1 thế giới đến toàn cầu là không nhỏ. Trong ảnh: Tờ tiền mệnh giá 1 USD. Ảnh: Reuters

Việc vỡ nợ sẽ khiến các trái phiếu chính phủ Mỹ mất giá, kéo theo sự suy giảm giá trị tài sản của các nhà đầu tư và những quốc gia đang nắm giữ trái phiếu Mỹ dài hạn. Số tiền phải trả cho bảo hiểm vỡ nợ trái phiếu chính phủ Mỹ dài hạn cũng sẽ tăng mạnh. Viễn cảnh này có thể khiến hệ thống tài chính toàn cầu hỗn loạn với những hậu quả khôn lường.

Suýt vỡ nợ nhiều lần

Năm 2011, Quốc hội Mỹ đạt thỏa thuận nâng trần nợ chỉ 2 ngày trước thời hạn mà Bộ Tài chính Mỹ ước tính ngân sách sẽ cạn kiệt. Khi đó, các thị trường tài chính trải qua tuần tồi tệ nhất kể từ năm 2008. Năm 2011 cũng là năm đầu tiên và duy nhất Mỹ trượt xếp hạng tín dụng. Năm 2013, cuộc chiến trần nợ công khiến Chính phủ Mỹ phải đóng cửa.

Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen họp báo ở Niigata - Nhật Bản. Ảnh:Reuters

Hôm 11-5, khi được hỏi về kế hoạch dự phòng, Bộ Tài chính Mỹ chỉ nhắc lại bài phát biểu mới nhất của Bộ trưởng Yellen về trần nợ công trong chuyến thăm Nhật Bản. Bà khẳng định việc cấp bách hiện tại là thúc giục Quốc hội Mỹ hành động càng sớm càng tốt. Trong khi đó, Thứ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Wally Adeyemo thẳng thắn: "Tôi rất muốn nói với những người nghĩ rằng sẽ có cách tránh vỡ nợ mà không cần Quốc hội nâng trần - điều mà họ đã làm 78 lần kể từ những năm 1960 - đó là họ sai rồi".

Giám đốc điều hành Tập đoàn dịch vụ tài chính JPMorgan Chase Jamie Dimon cũng nhấn mạnh sự bất ổn khi Mỹ đến gần thời hạn ngân sách cạn kiệt. "Chúng ta phải rất thận trọng về tình hình trước lúc đó vì các hành vi hoảng loạn có thể xuất hiện. Khi hoảng loạn, người ta sẽ đưa ra những quyết định phi lý" - ông Dimon cảnh báo.

Giả sử Bộ Tài chính Mỹ vẫn trả nợ trái phiếu đúng hạn, chính quyền sau đó sẽ phải quyết định có nên tiếp tục chi trả các nghĩa vụ khác như an sinh xã hội, chi phí quân sự, lương công chức... hay không? Trước đó, vào tháng 2-2023, bà Yellen cảnh báo: "Chính phủ sẽ không thể chi trả cho hàng triệu người Mỹ, như các gia đình quân nhân và những người lớn tuổi phụ thuộc vào an sinh xã hội".

Bộ trưởng Bộ Tài chính Janet Yellen phát biểu tại Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương G7 ở Niigata - Nhật Bản. Ảnh: Reuters

Quyết định khó khăn

Một cựu cố vấn kinh tế Nhà Trắng cho biết khi đối mặt với lựa chọn khó khăn, Bộ Tài chính Mỹ ít nhất sẽ ưu tiên chi trả cho những người phụ thuộc vào an sinh xã hội nhưng việc thực hiện có thể sẽ khó khăn. Còn khoản thanh toán trái phiếu được xử lý thông qua Fedwire, hệ thống hoàn toàn khác so với hệ thống dùng để trả các phúc lợi và thanh toán cho nhà thầu, nên có thể dễ dàng thực hiện hơn.

Bà Wendy Edelberg, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Brookings, cho rằng về mặt logistics, hệ thống thanh toán sẽ "gặp thách thức lớn hơn nhiều" khi phải chọn riêng để trả chi phí này và giữ lại chi phí khác.

"Nếu Bộ Tài chính Mỹ quyết định tiếp tục trả lãi, các chi phí khác sẽ phải cắt giảm khoảng 25%. Nếu trả thêm chi phí an sinh xã hội, mức cắt giảm sẽ phải lên 30%" - bà Edelberg ước tính và cho rằng Bộ Tài chính Mỹ sẽ gặp rắc rối pháp lý nếu không thông qua hiến pháp mà đơn phương lựa chọn khoản nào thanh toán, khoản nào trì hoãn.

Ở Mỹ, các khoản thanh toán an sinh xã hội được chi 4 lần một tháng với khoảng 25 tỉ USD mỗi lần. Ông Alec Phillips, nhà kinh tế trưởng tại Goldman, nhận định việc này có nghĩa là dù hạn chót nâng trần nợ công là ngày nào, Bộ Tài chính Mỹ sau đó cũng sẽ chỉ có vài ngày để chuẩn bị tiền cho khoản trả này. "Căng thẳng chính trị sẽ thúc đẩy lưỡng đảng đi đến thỏa thuận nâng trần nợ công" - ông Phillips dự đoán.