Dự báo "nóng": Nga tăng dự trữ nhân dân tệ và tham vọng của Trung Quốc

(NLĐO) - Trung Quốc đang ở vị thế có thể gia tăng sức ảnh hưởng của mình khi ngày càng nhiều quốc gia sẵn sàng dùng đồng nhân dân tệ để thanh toán.

Dù vậy, cơ chế ngoại hối của nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới vẫn chưa sẵn sàng để cung cấp một lượng nội tệ lớn ra nước ngoài bởi việc này có thể khiến Trung Quốc mất quyền kiểm soát giá trị đồng nội tệ.

Nga giảm phụ thuộc vào USD

Trong năm qua, Trung Quốc đã tăng cường sử dụng nhân dân tệ để mua hàng hóa của Nga. Hầu hết giao dịch mua dầu, than đá và một số kim loại được thanh toán bằng đồng nội tệ Trung Quốc thay vì USD.

Chiến lược gia đầu tư cấp cao Chi Lo, Công ty quản lý tài sản BNP Paribas Asset Management (Pháp), dự báo trong 10-20 năm, thậm chí 30 năm tới, sẽ ngày càng nhiều quốc gia tham gia "khối nhân dân tệ" để giảm thiểu rủi ro từ việc sử dụng USD, nhất là sau khi chứng kiến tác động từ những biện pháp trừng phạt Nga do Mỹ dẫn đầu. Còn hiện tại và trong vài năm tới, nhân dân tệ chủ yếu được sử dụng cho giao dịch hàng hóa và năng lượng.

Kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra vào cuối tháng 2-2022, Mỹ và các nước đồng minh đã đóng băng dự trữ ngoại hối của Ngân hàng trung ương Nga (RCB) cũng như loại một số ngân hàng lớn của Nga khỏi hệ thống ngân hàng quốc tế SWIFT (tên viết tắt của Hiệp hội Viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn thế giới). Các nhà phân tích tin rằng việc tăng sử dụng đồng nhân dân tệ sẽ giúp Nga tránh được tác động của các biện pháp trừng phạt từ phương Tây. Trong bối cảnh Nga tìm cách giảm phụ thuộc vào USD, nhân dân tệ đã trở thành đồng tiền dự trữ của quốc gia này.

Theo Reuters, trong quý I/2023, Nga đã vượt Ả Rập Saudi để trở thành nhà cung cấp dầu hàng đầu của Trung Quốc, với khối lượng tăng 1/3 lên mức kỷ lục 2,05 triệu thùng/ngày, trị giá 13,7 tỉ USD. Trong đó, phần lớn giao dịch được thanh toán bằng nhân dân tệ. Ở chiều ngược lại, 23% lượng giao dịch hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vào Nga năm 2022 được thực hiện bằng đồng nhân dân tệ, tăng đáng kể so với tỉ lệ 4% trước đó 1 năm.

Cơ hội hiếm có

Không riêng Nga, một số quốc gia như Brazil, Bangladesh cũng đã chấp nhận nhân dân tệ trong giao dịch thương mại và đầu tư. Ngân hàng trung ương Thái Lan cho biết sẽ nới lỏng quy định về sử dụng nhân dân tệ trong giao dịch thương mại vào năm nay.

Tập đoàn Dầu khí Hải Dương Trung Quốc (CNOOC) cho hay Trung Quốc vừa mua lô hàng 65.000 tấn khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) xuyên biên giới đầu tiên từ Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), được thanh toán bằng nhân dân tệ. Theo CNOOC, động thái này cho thấy sự hiện diện ngày càng tăng của nhân dân tệ trên trường quốc tế khi các điều kiện thỏa thuận thương mại dầu khí bằng đồng nội tệ Trung Quốc ngày càng hoàn thiện.

Ông Lian Ping, nhà kinh tế trưởng tại Công ty đầu tư Zhixin Investment (Trung Quốc), nhìn nhận Trung Quốc đang đứng trước "cơ hội hiếm có" để đẩy nhanh tiến trình quốc tế hóa đồng nhân dân tệ. Đóng góp ngày càng lớn của Trung Quốc trong thương mại quốc tế cùng với đồng nội tệ ổn định đã tạo động lực mạnh mẽ để nhân dân tệ được sử dụng trong thanh toán quốc tế.

Hệ thống thanh toán riêng

Trung Quốc đã dành nhiều nỗ lực để thúc đẩy sử dụng nhân dân tệ trên toàn cầu, giảm sự phụ thuộc vào USD, trong đó có việc phát triển Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) thay thế cho hệ thống SWIFT.

Theo báo South China Morning Post, Trung Quốc cũng đang tiên phong trong việc thử nghiệm sử dụng nhân dân tệ số để thúc đẩy sử dụng đồng nhân dân tệ trong các giao dịch xuyên biên giới.

Nghiên cứu của Công ty dự báo kinh tế vĩ mô và chính trị Enodo Economics (Anh) cho thấy từ năm 2018, Trung Quốc đã tìm nhiều cách chuyển đổi mô hình của các quan hệ thương mại toàn cầu nhằm thay thế USD bằng nhân dân tệ trong thanh toán quốc tế. Cường quốc này tập trung vào những nền kinh tế đang phát triển, các nước châu Á và thành viên của Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường.

Nỗ lực trên cũng được thể hiện qua việc dịch chuyển trọng tâm giao dịch các hợp đồng tương lai hàng hóa toàn cầu từ Mỹ sang Trung Quốc, qua đó giúp nhân dân tệ trở thành đồng tiền chủ đạo trong thanh toán và định giá hàng hóa.

Theo Công ty nghiên cứu TS Lombard (Anh), tỉ trọng của nhân dân tệ trong tài chính thương mại toàn cầu tăng từ dưới 2% năm 2017 lên 4,5% trong năm nay. Nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ việc Nga buộc phải chuyển sang dùng đồng tiền này và hoạt động cho vay liên quan tới sáng kiến Vành đai và Con đường.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đưa ra dữ liệu cho thấy tính đến cuối quý IV/2022, đồng nhân dân tệ chiếm khoảng 2,7% dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương nước ngoài, tăng từ mức chưa tới 1% vào năm 2016. Như vậy, bất chấp những nỗ lực không ngừng nền kinh tế thứ 2 thế giới, tỉ trọng của nhân dân tệ trong giao dịch thương mại và thanh toán toàn cầu có tăng nhưng không đột biến.

Nguy cơ nhân dân tệ mất giá

Theo giới phân tích, dù ngày càng nhiều đối tác thương mại sử dụng nhân dân tệ, cơ chế ngoại hối của Trung Quốc vẫn chưa sẵn sàng để cung cấp một lượng nội tệ lớn ra nước ngoài bởi việc này có thể khiến nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới mất quyền kiểm soát giá trị đồng nội tệ.

Quốc gia này cũng đang kiểm soát chặt chẽ dòng vốn xuyên biên giới. Trong đó, Ngân hàng trung ương Trung Quốc (PBOC) quản lý nghiêm ngặt tỉ giá giữa nhân dân tệ và các loại đồng tiền chính khác.

Ông Adam Slater, nhà kinh tế hàng đầu tại Công ty phân tích kinh tế Oxford Economics (Anh), lập luận: Việc sử dụng nhân dân tệ trong hoạt động thương mại giữa Nga và các nền kinh tế thứ 3 đang diễn ra với phạm vi hạn chế bởi hầu hết các nước không muốn liên quan hoạt động kinh doanh vi phạm lệnh trừng phạt. Còn với những nước có thể giao dịch, việc tích lũy đồng nhân dân tệ chỉ hữu ích khi họ thực sự muốn giao dịch hàng hóa nào đó ở Trung Quốc. Mục đích chính của Trung Quốc là ràng buộc Nga và các quốc gia khác trong giao dịch tài chính và thương mại.

Theo Enodo Economics, để đẩy mạnh quốc tế hóa nhân dân tệ, Trung Quốc sẽ phải thay đổi cách quản lý nền kinh tế. Khi lượng nhân dân tệ dự trữ ở nước ngoài tăng lên, khả năng kiểm soát giá trị đồng nội tệ này của PBOC cũng sẽ giảm đi. Khi đó, PBOC sẽ phải dựa vào lãi suất để quản lý cả tiền tệ và nền kinh tế. Đó là sự thay đổi đáng kể và PBOC được cho rằng đang tích cực chuẩn bị cho một kịch bản như vậy.