Lời cảnh báo từ Hoàng kim giáp

Một siêu phẩm về dàn dựng

Thật không có gì khó hiểu khi Hoàng kim giáp trở thành bộ phim đạt mức kỷ lục doanh thu châu Á hiện nay. Bên cạnh sức thu hút bằng sự có mặt của hai ngôi sao điện ảnh tầm cỡ thế giới được chờ đợi là Củng Lợi (hoàng hậu) và Châu Nhuận Phát (hoàng đế) cùng siêu sao ca nhạc Đài Loan Châu Kiệt Luân (nhị hoàng tử Jai), Hoàng kim giáp đã rất hấp dẫn với nhiều đại cảnh hoành tráng, từ cảnh sinh hoạt thường ngày trong cung điện nguy nga tráng lệ cho đến các trận giao chiến được dàn dựng lạ mắt với sự tham gia của hàng hàng lớp lớp binh sĩ cùng những binh khí được sử dụng đẹp mắt tựa như những vũ khúc. Toàn bộ phim được “nhuộm” bởi một màu vàng chủ đạo, vừa thể hiện tính tuyệt đối của quyền uy vừa gợi lên ý nghĩa về lớp sóng ngầm của sự phản bội. Đẹp nhất và cũng mang theo thông điệp sâu sắc nhất là chiếc thảm hoa cúc vàng khổng lồ, hình thành từ những chậu hoa đơn lẻ được trải kín quảng trường mênh mông trước cung điện trong ngày Tết Trùng Dương. Cho dù chiếc thảm hoa cúc có bị âm mưu lật đổ nhuộm đỏ thì màu vàng cũng sẽ được tái lập khi sức mạnh quyền uy vẫn tồn tại. So với các phim “đồng dạng” của Trương Nghệ Mưu trước đó như Anh hùng, Thập diện mai phục thì không gian của Hoàng kim giáp không trải rộng, chỉ gói gọn trong một cung điện nhưng không kém phần ngoạn mục và hơn hẳn về tình tiết câu chuyện. Ở Hoàng kim giáp, sự hoành tráng mang tính bạo liệt được thể hiện như một thứ nghệ thuật sắp đặt, tưởng vô tình nhưng lại rất hữu ý.

Một Lôi Vũ cấp lũy tiến

Hẳn không phải tự nhiên mà Trương Nghệ Mưu đã muốn dựa vào cốt truyện Lôi Vũ nổi tiếng của kịch tác gia Tào Ngu để làm nên một Hoàng kim giáp. Bi kịch của Lôi Vũ là bi kịch của một gia đình bình thường, còn bi kịch của Hoàng kim giáp là bi kịch của một gia đình nắm trong tay sinh mệnh của thiên hạ. Vì vậy, tính cách của các nhân vật tương ứng cũng được tác giả Hoàng kim giáp làm đậm lên theo cấp... lũy tiến. Nếu như Chu Phác Viên trong Lôi Vũ chỉ là một người chồng nặng tính gia trưởng tỏ ra nghiêm khắc khi chăm lo cô vợ trẻ bằng việc bắt phải uống thuốc hằng ngày thì hoàng đế trong Hoàng kim giáp buộc hoàng hậu uống độc dược nhằm trừng phạt bà về tội loạn luân. Nếu như Chu Phác Viên phải ngậm ngùi quay lưng với Thị Bình vì sự khác biệt giai cấp thì ông vua đã đang tâm thảm sát cả gia đình vợ cũ chỉ vì muốn che giấu quá khứ của mình. Và nếu Phồn Y của Lôi Vũ chỉ là một phụ nữ đỏng đảnh, loay hoay với nỗi giày vò của mình một cách yếu đuối thì hoàng hậu của Hoàng kim giáp lại nuôi âm mưu lớn để trả thù. Và cuối cùng, nếu bi kịch ở Lôi Vũ chỉ làm chết vài ba người con của Chu Phác Viên thì ở Hoàng kim giáp, kéo theo đoạn kết thảm khốc của các hoàng tử là hàng vạn sinh linh binh sĩ vô tội cùng nỗi đau của gia đình họ. Là một bộ phim thể hiện những xung đột trong hoàng cung, nhưng khác với phần lớn những bộ phim trước đó, lấy việc tranh giành ngôi báu làm nguyên nhân chính, bi kịch của Hoàng kim giáp khởi đi từ sự bất hòa trong mối quan hệ thường tình trong gia đình. Một người chồng muốn trừng phạt người vợ loạn luân; một người vợ muốn tìm cách loại bỏ chồng để tự giải thoát; một người con dẫn quân về lật đổ cha không vì ngôi báu mà vì thương mẹ... Rõ ràng ở đây, cốt truyện Lôi Vũ được dùng như một tiền đề để Hoàng kim giáp hướng tới một lời cảnh báo: những việc xấu xa trong một gia đình bình thường có tác hại trong phạm vi nhỏ nhưng nếu nó diễn ra trong gia đình của kẻ nắm quyền sẽ dễ trở thành bi kịch của cả một xã hội.

Nhận định về Hoàng kim giáp, cũng như ít nhiều về phim Anh hùng, Thập diện mai phục trước đó, người ta cho rằng Trương Nghệ Mưu đã chạy theo cách làm điện ảnh phô trương hình thức, rời bỏ cách thể hiện tinh tế mang phong cách Á Đông qua việc khai thác những nét đặc thù của xã hội TQ, từng đưa tên tuổi ông đến với thế giới như các bộ phim Sống, Cao lương đỏ, Đèn lồng đỏ treo cao, Thu Cúc đi kiện,... Thiết nghĩ, với một người cỡ như Trương Nghệ Mưu, một bộ phim là một sự lựa chọn. Nghệ thuật luôn hướng tới sự sáng tạo và bản thân người làm nghệ thuật cũng luôn muốn được thử thách mình bằng cái mới. Sau khi đã đóng “mác” Trương Nghệ Mưu qua một loạt phim trên hẳn ông đang muốn chinh phục thị trường điện ảnh thế giới bằng những bộ phim mang tính hấp dẫn theo chiều hướng thương mại. Và rõ ràng là chưa mấy ai sánh kịp ông ở phạm vi châu lục khi những Anh hùng, Thập diện mai phục và bây giờ là Hoàng kim giáp đang trên đà chiếm lĩnh các kỷ lục doanh thu.