Tự tử: Có thể ngăn ngừa

Ngày 10-9 là Ngày Thế giới chống tự tử do Hiệp hội Quốc tế về ngăn ngừa tự tử (IASP) kết hợp với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phát động. Chủ đề của Ngày Thế giới chống tự tử năm 2009 là “Phòng ngừa tự tử trong những nền văn hóa khác nhau”. 

Nhiều yếu tố dẫn đến tự tử

Mỗi năm trên thế giới có hơn 1 triệu người chết vì tự tử, khoảng 10 – 20 triệu người có ý muốn tự tử, 50 – 120 triệu người bị ảnh hưởng bởi sự tự tử của người thân, bạn bè. Châu Á chiếm khoảng 60% các trường hợp tự tử trên thế giới.

Các nước có tỉ lệ tự tử cao hơn 15/100.000 là Ấn Độ và tỉ lệ cao hơn nữa (trên 20/100.000) là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Sri Lanka. Số người chết vì tự tử còn nhiều hơn chết vì chiến tranh, khủng bố và giết người.

Ngoài ra, số người toan tính tự tử còn nhiều hơn hàng triệu người và là vấn đề đủ trầm trọng để được điều trị y khoa. Mỗi năm có trên 6 triệu người bị tác động ghê gớm bởi cái chết do tự tử của thành viên trong gia đình hay bạn thân.

Một trường hợp tự tử do nghiện rượu được đưa vào cấp cứu tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Ảnh: N.PHƯƠNG

Hành vi tự tử thường xảy ra nhiều hơn trong một số hoàn cảnh như tình trạng kinh tế - xã hội và học vấn thấp, thất nghiệp, stress. Những người có khó khăn trong mối quan hệ gia đình, quan hệ xã hội, người có chấn thương như bị lạm dụng tình dục hay người thân chết dễ tự tử hơn.

Người có các rối loạn tâm thần như trầm cảm, rối loạn nhân cách, tâm thần phân liệt và nghiện rượu hay nghiện ma túy, cảm giác tuyệt vọng, gặp các vấn đề định hướng giới tính (thí dụ như tình dục đồng giới) cũng dễ tìm đến cái chết.

Tự tử còn xảy ra ở những người suy giảm khả năng phán xét, thiếu khả năng kiểm soát xung động, khuynh hướng có hành vi tự hủy hoại bản thân, kém về các kỹ năng đối phó, có các bệnh lý cơ thể và chứng đau mãn tính. Người đã tiếp xúc trường hợp tự tử khác hay có khả năng tiếp cận các phương tiện gây hại bản thân hoặc từng tiếp xúc các sự kiện có tính chất hủy hoại và bạo lực (như chiến tranh hay thảm họa) có nguy cơ tự tử cao hơn.

Thách thức từ châu Á

Có 2 giai đoạn tuổi có  tỉ lệ tự tử cao nhất là khoảng từ 15 – 35 tuổi và những người trên 75 tuổi. Đặc biệt, tỉ lệ tự tử ở thanh thiếu niên đã tăng gấp đôi trong vòng 50 năm qua. Nguyên nhân gia tăng tình trạng tự tử ở thanh thiếu niên là do tự tử là một trong những phương cách nhằm giải quyết xung đột nội tâm hay xung đột với những người khác.

Thanh thiếu niên dễ bắt chước, nếu có bạn bè hay thành viên trong gia đình toan tính hay đã tử vong vì tự tử thì họ cũng có thể bắt chước. Còn những đối tượng dễ thấy chán sống và quyết định kết thúc cuộc đời mình là người ly dị, góa, độc thân có nguy cơ tự tử cao hơn người đang có gia đình. Ngoài ra, còn do dễ tiếp xúc với các công cụ sát thương như súng, dao, hóa chất...

Ngày nay, người ta đã hiểu biết nhiều về các nguyên nhân của tự tử. Chết vì tự tử mang tính chất khủng khiếp, bi kịch, tâm lý, xã hội. Việc ngăn ngừa tự tử bằng thuốc trừ sâu tại châu Á là một thách thức đối với WHO hiện nay.

Đây cũng là vấn đề thường gặp tại VN, xảy ra ở cả người lớn và trẻ em. Để ngăn ngừa tự tử hiệu quả, cần phối hợp những cách tiếp cận đa diện, xuất phát từ những nguyên nhân khác nhau của hành vi tự tử. Việc ngăn ngừa tự tử phải có sự tham gia của các chuyên gia sức khỏe và sức khỏe tâm thần, người tình nguyện, thành viên gia đình hay bạn bè có người thân chết vì tự tử...