Mèo -nguồn cảm hứng của võ thuật

Chúng ta từng thấy võ khỉ, võ hổ, võ đại bàng... Và mèo, đương nhiên cũng là nguồn cảm hứng cho võ thuật khi con vật này có quá nhiều ưu điểm để các bậc võ sư học theo.

 

Này nhé, dáng đi uyển chuyển không tiếng động là nguồn cảm hứng cho những ai nghiên cứu khinh công, những cú tát mạnh mẽ với hai bộ vuốt sắc như dao và ra đòn nhanh như chớp giật là cảm hứng cho những ai chuyên về trảo.

 

 

 

Tuy nhiên, đối với những người nghiên cứu khoa học về võ thuật như chúng tôi, chuyện võ mèo cần phải được chứng minh cụ thể chứ không chỉ nghe kể là như thế này hoặc thế kia. Còn nếu có thì võ mèo ra đời từ lúc nào và những quyền năng đặc biệt của nó ra sao?
 

Qua nhiều năm nghiên cứu dựa theo các tư liệu hiện vật, bài võ có liên quan đến võ mèo sưu tập ở một số bảo tàng, thư viện, vùng đất võ, môn phái võ nổi tiếng trong cả nước, tôi được biết ở nước ta võ mèo xuất hiện rất sớm.
 

Trước hết, người Việt xưa rất giỏi võ vì xuất phát từ nhu cầu đấu tranh sinh tồn nhằm chống chọi với thiên nhiên, thú dữ, trộm cướp và kẻ thù luôn rình rập, xâm hại.

 

Điều thú vị là trong thời kỳ đầu sơ khai, võ nghệ của người Việt có chủ yếu dựa theo các thao tác lao động hằng ngày như: săn bắt, leo trèo, ném đá, phóng lao, bắn nỏ của người miền núi; cày bừa, mang vác, đâm chém, hái lượm, chạy nhảy của người miền xuôi và chèo chống, kéo đẩy bơi lặn chài lưới của người miền biển.

 

Đồng thời con người còn tập trung quan sát, mô phỏng (bắt chước) theo các tính năng di động, tư thế rình mồi, vờn mồi, vồ mồi, bắt mồi, tấn công, phòng thủ của một số loài động vật. Và dĩ nhiên trong đó không thể thiếu con mèo – loài vật rất gắn bó với con người.
 

Theo quan niệm của người xưa, mèo được coi là một trong những loài vật cực kỳ khôn ngoan, thủy chung vừa có biệt tài săn mồi, giữ nhà.

 

Mèo được con nguời yêu thích xem như người bạn nhỏ trong gia đình. Tất cả mọi sinh hoạt của mèo có đầy đủ tố chất cần thiết để có thể nghiên cứu, chuyển hóa, phổ quát thành các bài võ, đòn thế tự vệ, chiến đấu hữu hiệu, nhất là trong những tình huống lấy nhu hóa cương.

 

Đặc biệt ưu điểm của loài mèo là “đánh nhanh, rút êm”, có khả năng quan sát tinh tế, phán đoán linh ứng, phóng cao, chạy nhanh, xoay chuyển cực kỳ linh hoạt, thoắt ẩn thoắt hiện và hết sức uyển chuyển, mềm mại, nhanh nhạy tinh khôn...
 

Chính vì vậy võ mèo không chỉ tồn tại như một tất yếu khách quan trọng buổi đầu manh nha của các hình thái võ thuật sơ đẳng, cùng với các loại hình võ khác mang tính đặc thù của một số động vật có khả năng tương tự, như võ hổ (hổ quyền), võ khỉ (hầu quyền), võ rắn (xà quyền), võ gà (kê quyền)... mà còn được các nhà nghiên cứu võ học chuyển tác, xây dựng thành các bài võ, đòn thế võ tuyệt chiêu, với vô số tính năng độc đáo, đa dạng.

 

Võ mèo thật sự đã góp phần làm phong phú các loại hình võ thuật chiến đấu góp phần bổ sung vào kho tàng võ cổ truyền dân tộc và sau này là nền võ học chân truyền Việt Nam thêm đồ sộ, phong phú, hoàn mỹ.

 

Thất truyền vì truyền khẩu 
 

Tuy nhiên, do phần lớn bài võ, thế võ được mô phỏng, tạo tác từ các loài vật chủ yếu truyền khẩu là chính và trải qua hàng ngàn năm không được sưu tầm, đúc kết, bảo tồn nên bị mai một rất nhiều.

 

Trong khi đó các vị võ sư tiền bối am hiểu sâu về võ mèo đều lần lượt qua đời, nên hầu hết đã bị “tam sao thất bản”  hoặc mất dần theo thời gian.

 

Đến nay các bài võ mèo còn lại không nhiều và cũng không được phổ biến rộng rãi. Theo ghi nhận của các nhà chuyên môn, có lẽ bài "Miêu tẩy diện" (mèo rửa mặt) là một trong những bài võ mèo tồn tại lâu đời trên đất nước ta.
 

Năm 1965, tôi có học qua thầy Huyền Ấn và thầy Nghĩa Hiệp, sau đó có xem lão võ sư Quách Cang, Tạ Cảng Thâm (ở An thái) cùng một số thầy võ ở Bình Định biểu diễn bài ''Miêu tấy diện”.

 

Bài này có khoảng 32 động tác, được phân thành các thế liên hoàn, biến hóa linh diệu, phối hợp nhịp nhàng giữa bộ tay với bộ chân theo nguyên lý âm - dương tương tác và cương - nhu phối triển, trong đó có phần nghiêng về nhu thuật.

 

Các tư thế di chuyển né tránh, luồn lách, lập trụ, đảo “ngựa” (chân) phát động tấn công, lui về phòng thủ, hóa giải các đòn thế... thường mô phỏng theo các đặc tính vốn có của loài linh miêu là hết sức nhẹ nhàng, biến hóa  khôn lường, không nghe tiếng động, tựa như chiếc lá đang bay. Trong đó có một số động tác mang hình tượng "mèo đang rửa mặt”.

 

Ngoài ra, bài này còn phối kết hợp một cách nhuần nhuyễn giữa các bộ pháp như: thần pháp, tâm pháp, khí pháp, nhãn pháp... tạo nên bài võ cực kỳ độc đáo hóc hiểm, hội đủ các yếu tố về nội công lẫn ngoại lực theo phương châm "mềm nhưng không yếu, cứng nhưng không gãy”.

 

Nhờ vậy, bài võ không những thích ứng với mọi tình huống chiến đấu, tự vệ, nhất là các chiêu thức ẩn mình mai phục, tiến đánh cận chiến, mà còn góp phần bồi bổ sức lực, điều hòa khí huyết cho những người thường  xuyên luyện tập đúng phương pháp.
 

Bên cạnh các bài võ mèo, còn có nhiều đòn thế tạo tác từ tính năng đặc thù của mèo như: thế võ "Linh miêu mai phục, tấn thích ngưu'' (mèo đang mai phục rình mồi, tiến đánh thế đâm trâu) trong bài “Thái sơn thảo pháp”, thế “Thoái bộ kim thương, Miêu tấy diệu” (lui về đứng bộ thương vàng, rồi chuyển thế mèo rửa mặt) trong bài hầu quyền, hay trong 18 đường quyền tuyệt kỹ võ công có thế “Linh miêu tróc thử (mèo vồ chuột), hoặc trong bài "Trường côn thế pháp” có thế "Trích thủy linh miêu, thôi sơn tắc hải, “Hắc miêu lưỡng đả tầm xà”... là những đòn thế cực kỳ lợi hại, mang tính sát thương cao.
 

Mặc dù bị thất truyền rất nhiều do tính chất truyền khẩu của các bài võ cổ truyền, nhưng tôi biết vẫn còn một số lò võ cố gắng sưu tầm, gìn giữ những bài võ mèo.

 

Ví dụ, võ đường Hà Trọng Ngự  và Hà Trọng Khánh (đệ tử của võ sư huyền thoại Hà Trọng Sơn) ở  Gò Vấp, TPHCM còn lưu giữ và truyền dạy một số bài võ mèo tiêu biểu như "Linh miêu độc chiến"và “Bạch miêu quyền”.

 

Linh miêu lập bộ, bái tổ quyển/Song câu xuất thế, phục địa liên/Vồ thiên, đả địa, trực tiền/ Linh miêu ẩn phục, sát biên lưỡng hùng/Bạch hạt song phi, đảo xuyên cung/ Quy ky lưỡng bộ, tận kỳ trung/ Xung thiên tấn đả vẫy vùng/Hắc miêu tẩu mã, hồi cung lập quyền.