Bước cải cách đáng ghi nhận

Dự kiến thẻ CCCD mang mã số định danh sẽ là giấy tùy thân cơ bản, thay thế nhiều loại giấy tờ cá nhân hiện nay như giấy khai sinh, CMND, hộ khẩu.

Ý tưởng tích hợp tất cả dữ kiện cơ bản về lai lịch cá nhân trong một hồ sơ điện tử được nhận dạng bằng mã số định danh là rất tích cực về phương diện đơn giản hóa hệ thống giấy tờ tùy thân. Song để làm được điều này, trước hết cần đặt các công việc thu thập, ghi nhận thông tin cá nhân dưới sự quản lý thống nhất.

Hiện tại, việc lập và cấp CMND, sổ hộ khẩu thuộc trách nhiệm của ngành công an; trong khi hộ tịch, quốc tịch được đặt dưới sự quản lý của ngành tư pháp. Việc quy về một đầu mối công tác quản lý các loại thông tin này không phải là đơn giản và ít tốn kém, chưa nói đến nguy cơ phát sinh phiền toái, bất tiện cho công dân trong thời gian tiến hành hợp nhất các cơ quan liên quan.

Riêng khả năng dùng thẻ CCCD để thay thế các loại giấy tờ khác liên quan đến nhân thân cần được nhìn nhận một cách khoa học, thực tế và chính xác. Phải thấy rằng cho đến nay, chưa nơi nào, kể cả các nước tiên tiến, có một thứ giấy tờ tùy thân đa năng, dùng được trong tất cả hoặc hầu hết giao dịch trong những lĩnh vực hành chính, dân sự.

Chẳng hạn, thẻ CCCD không cần và cũng không nên ghi tên cha mẹ, vợ/chồng. Điều đó có nghĩa rằng CCCD không thay thế được giấy khai sinh và giấy chứng nhận đăng ký kết hôn. Cũng không thể dùng CCCD thay cho giấy phép lái xe (GPLX) bởi GPLX phải mô tả loại phương tiện mà người lái có quyền điều khiển. GPLX có thể bị thu hồi trong những trường hợp vi phạm nghiêm trọng luật lệ giao thông, trong khi việc thu hồi CCCD là không thể. CCCD cũng không thể được sử dụng thay hộ chiếu bởi về lâu dài, công dân Việt Nam vẫn cần có thị thực để nhập cảnh trong rất nhiều trường hợp đi lại ngoài nước.

Về mặt lý thuyết, mã số định danh có thể đồng thời là mã số thuế, mã số BHXH. Tuy nhiên, thuế cũng như BHXH là lĩnh vực quản lý chuyên biệt. Ngay cả trong trường hợp lấy cùng một số đăng ký như mã số định danh thì hồ sơ thuế, hồ sơ BHXH cũng cần được đặt dưới sự quản lý riêng biệt của cơ quan chuyên môn. Nói khác đi, việc dùng mã số định danh để đánh dấu hồ sơ thuế, BHXH không mang nhiều ý nghĩa thiết thực.

Rốt cuộc, trong logic của hệ thống quản lý đang vận hành, CCCD chỉ mới có khả năng thay thế dễ dàng 2 loại giấy tờ là CMND và sổ hộ khẩu. Trong điều kiện sổ hộ khẩu là phương tiện quản lý hành chính về cư trú tương đối đặc thù và không được áp dụng ở rất nhiều nước, việc cấp CCCD, ở góc nhìn nào đó, có thể được coi là một cách cấp thẻ CMND dưới một tên gọi khác.

Thật ra, thay CMND và hộ khẩu bằng loại giấy tờ duy nhất đã là một bước cải cách đáng ghi nhận. Vấn đề là phải tính toán, dự kiến công sức, chi phí hợp lý cần bỏ ra để đạt mục tiêu này.