Cắt “chùm khế ngọt”

Như vậy, tính ra, cứ mỗi dự án giao thông lại tiết giảm cho ngân khố quốc gia khoảng 1.700 tỉ đồng - một con số thật ấn tượng trong bối cảnh ngân sách eo hẹp và khó khăn như lúc này. Thế nên, Bộ Giao thông Vận tải đã hào hứng công bố số tiền tiết giảm 35.517 tỉ đồng ngay tại hội nghị tổng kết công tác toàn ngành năm 2013, xem như là một “thành tích” nổi bật trong năm qua.

Song, cũng ngay lập tức đã xuất hiện những băn khoăn, quan ngại về “thành tích” của ngành giao thông. Băn khoăn ở chỗ sự tiết giảm ngàn tỉ đó chủ yếu từ điều chỉnh thiết kế. Điển hình là dự án đường cao tốc Bến Lức - Long Thành cắt giảm ngay được gần 2.800 tỉ đồng bằng cách điều chỉnh quy mô mặt cắt ngang và điều chỉnh vận tốc thiết kế từ 120 km/giờ xuống 80-100 km/giờ… Tương tự, dự án đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi tiết giảm ngay được trên 2.300 tỉ đồng. Một số dự án xây dựng cầu giao thông khác cũng cắt cả ngàn tỉ đồng nhờ điều chỉnh nhịp dây văng, điều chỉnh từ nhịp thép thành bê tông dự ứng lực…

Nói tóm lại, tiết giảm hàng chục ngàn tỉ đồng chủ yếu thông qua việc cắt giảm mang tính cơ học. Trong khi đó, tiết giảm được bao nhiêu nhờ chỉ ra những khoản chi phí bất hợp lý, khai vòng vốn đầu tư… lại chưa thấy được chỉ ra rõ ràng.

Chính vì thế mà có những chuyên gia giao thông lại tỏ ra đáng lo hơn là đáng mừng trước “thành tích” tiết giảm hơn 35.500 tỉ đồng của ngành giao thông. Cắt giảm vốn đầu tư theo kiểu “hạ chuẩn” như vậy chưa biết sẽ ảnh hưởng ra sao tới chất lượng, thời gian sử dụng của công trình song chắc chắn đã có thể thấy ảnh hưởng tới tầm nhìn quy hoạch mạng lưới giao thông. Những cắt xén cơ học như giảm chiều rộng mặt cắt ngang đường, hạ tốc độ xe… rồi sẽ ảnh hưởng không chỉ tới hoạt động vận tải mà cả kinh tế - xã hội, khiến hạ tầng giao thông vẫn có thể sẽ là một “điểm nghẽn” tăng trưởng đau đầu trong tương lai.

Tiết kiệm đầu tư công lâu nay là một vấn đề lớn ở nước ta bởi “Bên A (chủ đầu tư) là chùm khế ngọt, cho B (thi công) trèo hái mỗi ngày”. Trong khi đó, với nguồn vốn cực lớn lên tới hàng trăm ngàn tỉ đồng thì cần tiết giảm được vài phần trăm thôi là ngân sách có thêm hàng tỉ đồng chi cho nhiều chương trình xóa đói giảm nghèo, giáo dục, an sinh xã hội… cấp thiết khác. Vì thế, tiết giảm đầu tư giao thông phải bắt nguồn từ cắt giảm những lãng phí, thất thoát chứ không chỉ đơn thuần là việc “xén” thiết kế hay hạ chuẩn.