Có nên ghi hình hỏi cung để chống nhục hình?

Sáng 30-3, Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội (UBTP) đã họp thẩm tra dự án Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi do Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân Tối cao (VKSND Tối cao) chủ trì soạn thảo.

Dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi chỉ còn giữ nguyên 27 điều, trong khi bãi bỏ 19 điều, bổ sung mới 166 điều và sửa đổi 290 điều.

Đáng chú ý, dự thảo quy định theo hướng: Bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, nguyên tắc tranh tụng trong xét xử; bảo đảm nguyên tắc suy đoán vô tội; các biện pháp chống bức cung, nhục hình.

Đặc biệt, dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi đã đề ra quy định theo hướng bắt buộc phải ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can để chống bức cung, nhục hình, mớm cung, bảo đảm tính minh bạch, tăng khả năng kiểm soát đối với hoạt động tố tụng hình sự. Cũng có những ý kiến cho rằng điều kiện kinh tế khó khăn khó đảm bảo nên chỉ ghi âm, ghi hình khi thấy cần thiết.

Về sự đột phá này, nhóm nghiên cứu cho rằng quy định bắt buộc trong mọi trường hợp là không cần thiết, không khả thi, nhưng để chống bức cung, nhục hình thì cần quy định theo hướng trong mọi trường hợp hỏi cung, bị can đều phải lập biên bản và mọi biên bản hỏi cung đều phải được đưa vào hồ sơ vụ án, trong trường hợp cần thiết có thể ghi âm hoặc ghi hình, như trường hợp bị can kêu oan ngay từ đầu, bị can tố cáo bị bức cung, nhục hình hoặc bị can phạm tội có thể bị chung thân, tử hình.

Nhưng cũng có ý kiến trong nhóm nghiên cứu cho rằng bắt buộc ghi âm, ghi hình sẽ phản ánh trung thực quá trình hỏi cung, hạn chế tối đa bức cung, nhục hình.

Phó Chánh án TAND TP HCM Huỳnh Ngọc Ánh băn khoăn: “Quy định bổ sung những điều làm chứng cứ như ghi âm, bản khai... có làm được không? Quy định cho phép được chụp ảnh, ghi chép lời khai là không khả thi vì không thể đưa bút cho can phạm dễ tự sát, đánh nhau. Rồi trại tạm giam lấy đâu ra máy photocopy, máy ảnh... Ngay chúng tôi vào muốn chụp tài liệu đâu dễ vì không có máy" - ông Ánh băn khoăn.

Giám đốc Công an TP Hà Nội, Thiếu tướng Nguyễn Đức Chung cho biết cả nước mỗi năm có trăm ngàn các đối tượng hình sự. Ông Chung phân tích lời khai của đối tượng trong thời gian tạm giam, tạm giữ chỉ là một yếu tố chứng cứ, nếu bắt buộc phải photocopy thì sức đâu cho xuể, lãng phí.

Bên cạnh đó, theo ông Chung, thời gian lưu hồ sơ của công an và toà án khác nhau (5-60 năm và 10-20 năm) nên khi truy xét rất phức tạp. “Xảy ra một số vụ bức cung, nhục hình rồi dự thảo cho phép phải quay phim, ghi âm, chụp lời khai trong quá trình hỏi cung... thì nơi nào mà lưu được, rất tốn kém. Không chỉ một vài vụ mà áp cho toàn bộ, cần có nghiên cứu tổng kết thực tiễn” - ông Chung nói.

Theo ông Chung, nhiều vụ án Công an TP Hà Nội chủ động ghi âm, ghi hình và đều công khai và có biên bản được xác nhận và niêm phong thì sau này là chứng cứ trước toà. “Còn ghi âm, ghi hình mà bí mật dự thảo đề xuất thì không được xem là chứng cứ” - ông Chung nhìn nhận.