Gợi nhớ Thương xá TAX

Sau gần 1 năm nghiên cứu và thực nghiệm, Tổng Công ty Thương mại Sài Gòn TNHH MTV (SATRA) vừa hoàn tất kế hoạch bảo tồn dự án Trung tâm Thương mại, dịch vụ, văn phòng, khách sạn tại khu vực Thương xá TAX để lấy ý kiến góp ý của các sở - ban - ngành trước khi trình UBND TP phê duyệt. Đây được xem như một tài liệu nghiên cứu khoa học chi tiết và công phu, trích dẫn từ 18 tài liệu tham khảo quốc tế quan trọng.

Mô phỏng tòa nhà GMC

Ông Đoàn Hoài Minh, Giám đốc dự án của SATRA, cho biết thực hiện chỉ đạo của UBND TP, SATRA đã làm việc rất chặt chẽ với Công ty Gensler - đơn vị tư vấn thiết kế chính nghiên cứu các giải pháp kiến trúc đáp ứng cao nhất các yêu cầu về bảo tồn; đồng thời, kết hợp với nhiều đơn vị tư vấn trong và ngoài nước chuyên về khảo cổ, bảo tồn mosaic để nghiên cứu, đánh giá năng lực thực hiện nhằm đưa ra kế hoạch bảo tồn Thương xá TAX.

Cầu thang là một trong những hạng mục cần bảo tồn. (Ảnh do SATRA cung cấp)

Theo ông Minh, SATRA cũng thành lập một Hội đồng tuyển chọn phương án thiết kế kiến trúc dự án TAX gồm các chuyên gia thuộc Sở Quy hoạch - Kiến trúc, Sở Xây dựng, Hội Kiến trúc sư TP, Bảo tàng TP... để thảo luận, phản biện và chọn phương án cuối cùng cho dự án này. Theo thiết kế của phương án được chọn, tất cả yếu tố bảo tồn được tính toán, cân nhắc rất kỹ lưỡng. Thiết kế bên ngoài công trình mô phỏng hình ảnh ban đầu của Thương xá TAX xưa, gợi nhớ cho người dân Sài Gòn một công trình từ những năm 1924. Đó là tòa nhà 3 tầng với 2 lối vào ở đường Nguyễn Huệ và góc Nguyễn Huệ - Lê Lợi ngày nay; nền nhà ngay các lối vào có trang trí hoa văn bằng gạch mosaic; đối diện lối ra vào trên đường Nguyễn Huệ là cầu thang chính và nóc nhà phía trên lối ra vào ở góc đường có một mái vòm đồng hồ. Kiến trúc thật sự độc đáo, cổ kính đem  đến “cái hồn” cho dự án này là tòa nhà GMC (Grands Magasins Charner - tên của Thương xá TAX những ngày đầu mới khánh thành).

Phía bên ngoài công trình, khối bệ cao 6 tầng với 3 tầng bên dưới (tương đương với số tầng của tòa nhà năm 1924) được thiết kế theo đường nét, nhịp điệu của kiến trúc ban đầu, trên nóc tầng 3 ở góc đường Lê Lợi và Nguyễn Huệ có một mái vòm với hoa văn gợi lại hình ảnh tòa nhà GMC. “Ở đây, tôi nhấn mạnh là mô phỏng theo một phong cách kiến trúc tương tự chứ không sao chép nguyên bản. Ba tầng phía trên của khối bệ thiết kế với phong cách mới nhưng vẫn hài hòa với các tầng thấp, đồng thời là yếu tố chuyển tiếp lên khối tháp có kiến trúc hiện đại. Lúc này, tổng thể tòa nhà tuy là một công trình hoàn toàn hiện đại, đáp ứng được tất cả yêu cầu về thẩm mỹ và công năng của đô thị mới nhưng vẫn hài hòa với phong cách kiến trúc cổ từ thời Pháp có những thiết kế tương đồng nhau của các tòa nhà rất quan trọng trong khu vực như  trụ sở UBND TP, khách sạn Rex, Nhà hát Thành phố… Đặc biệt, quan trọng nhất là vẫn lưu giữ được phần nào hình ảnh ban đầu của tòa nhà GMC” - ông nói.

Bảo tồn khảm gạch mosaic

Mặt bằng trệt là nơi tập trung các hạng mục công trình cần bảo tồn như: cầu thang chính khảm gạch mosaic với tay vịn, lan can, biểu tượng con gà trống, quả cầu bằng đồng; không gian thông tầng sảnh chính và các thảm gạch mosaic ở hai lối vào.

Trong công trình mới, ở tầng trệt tại khu vực tòa nhà ban đầu, các hạng mục cần bảo tồn nêu trên gần như được giữ nguyên ở vị trí cũ như các lối vào với thảm gạch mosaic được bảo tồn, cầu thang chính cũng được khôi phục và bố trí đối diện lối vào đường Nguyễn Huệ với không gian thông tầng lên tầng 2 được giữ nguyên bao gồm lan can, tay vịn và các chi tiết trang trí gốc thời kỳ đầu.

Về bảo tồn gạch mosaic, chủ yếu gìn giữ các hoa văn của công trình cũ, khó khăn nhất là cầu thang chính. Việc khảo sát hiện trạng gạch mosaic là công tác đầu tiên của sự chuẩn bị cho quá trình bảo tồn nhằm có những đánh giá đúng về các phương án, cách thức bảo tồn, nhân lực, nguồn kinh phí cũng như các vấn đề liên quan khác để chọn lựa phương án bảo tồn tối ưu. Riêng về phần này đã được tiến hành kỹ lưỡng qua 3 giai đoạn với những khảo sát chi tiết, thử nghiệm để chọn phương án tối ưu.

SATRA đã đề xuất chi tiết các phương án bảo tồn cho từng phần, từ  bóc tách gạch, lưu trữ, phục dựng khảm gạch đến lan can cầu thang và lầu 1… Đặc biệt, công tác thu thập dữ liệu bảo tồn dưới dạng bản vẽ, bản ảnh, nhật ký được chú ý vì đây là hồ sơ lưu trữ có giá trị sau này. Căn cứ vào hệ thống thông tin, dữ liệu và các cơ sở khoa học đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, SATRA sẽ tổ chức lựa chọn nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm thực hiện theo quy định.