Chuyện các nhà du hành bốn chân

Liệu có sinh vật nào trên trái đất có thể sống sót sau một chuyến bay lên độ cao từ 110 km đến 470 km? Câu hỏi này đã được các nhà khoa học Liên Xô nghiên cứu từ giữa thập niên 1940. Những cuộc thử nghiệm đầu tiên với những con vật bắt đầu từ năm 1949. Trong khi Mỹ tập trung nghiên cứu với những con khỉ (Albert II là con khỉ đầu tiên được Mỹ phóng lên không gian vào ngày 14-6-1949) thì Liên Xô thử nghiệm với chó.

Giống cái lên ngôi

Việc chọn chó gì là cả một vấn đề. Chó nhà ư? Không thể vì chắc chắn nó không chịu đựng nổi những điều kiện khắc nghiệt của một chuyến bay vào không gian vũ trụ. Vậy thì chỉ có những con chó vô chủ, đi hoang sống trên hè phố và phải là chó lai giỏi chịu cực chịu khổ. Những con vật này từng bị bầm dập bởi một cuộc sống “khổ như chó”, dễ thích ứng với những điều kiện cần thiết để trở thành một nhà du hành vũ trụ thời sơ khai. Giới tính cũng là một chuyện lớn. Ai cũng biết chó đực mỗi lần “đi tè” phải giở chân lên. Trong một cabin bé tí và kín mít ghép trên đầu một tên lửa kiểu R-1 thuở ấy chuyên dùng để phóng các vật thể nghiên cứu địa lý , không thể chấp nhận thói quen “tốn chỗ” ấy. Do đó, các nhà khoa học chỉ chọn chó cái.

Theo một tài liệu đăng trên bản tin Pravda.RU, có tất cả 32 con chó lai ở Moscow được tuyển chọn. Chúng được khổ luyện một thời gian khá dài với máy ly tâm, trong phòng áp lực, đứng im một chỗ trong một thời gian lâu dài v.v... Các chuyến bay đều được thực hiện ở khu đa giác Kapustin Yar. Đi tiên phong là hai con Tsygan (Du mục) và Dezik. Chuyến bay đầu tiên thành công mỹ mãn. Sau khi đạt độ cao 110 km, chiếc cabin rơi tự do và mở dù lúc cách mặt đất 7 km. Hai con chó tiếp đất an toàn.

Can đảm thành chết nhát

Cuộc phóng lần thứ hai thất bại hoàn toàn. Chiếc dù không mở, “nhà du hành” chết. Trong mười năm (1951-1961), các nhà khoa học Liên Xô phóng 29 tên lửa chở chó. 10 con “hy sinh”. Tháng 9-1951, xảy ra một sự cố đáng nhớ. Một trong hai con chó tên Smelaya (Can đảm) đào ngũ một ngày trước khi được bay. Một chứng nhân kể lại: Buổi chiều hôm đó, Smelaya được dắt đi dạo thư giãn. Ngay sau khi được tháo dây xích, nó chạy một mạch vào thảo nguyên. Trước đó, nó đã từng làm nhà du hành một lần. Đối với nó. đó là một cực hình chứ chẳng lý thú gì. Hình như nó cảm nhận được chuyện nó sắp lên “đoạn đầu đài” lần thứ hai nên hãi quá nó bỏ trốn. Bất chấp những tiếng gọi tha thiết kêu nó trở về, nó biến mất trong thảo nguyên. Mọi người tin rằng lũ sói đã ăn thịt con Smelaya.

Đáng lẽ báo cáo lên thủ trưởng Korolev thì viên trợ lý nảy ra sáng kiến chọn một con chó lai khác giống hệt con Smelaya. Cùng với Malyschka (Cún nhỏ), con chó thay thế hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bay. Nhưng vụ hoán đổi này không qua được mắt ông Korolev khi ông quan sát chiếc cabin đã được thu hồi. Ông bị sốc thật sự, hỏi gắt: “Mấy anh tìm đâu ra con chó này vậy? Tên nó là gì?” Cấp dưới nhanh miệng đáp “ZIB” tức “vật thay thế con chó mất tích”. Về sau, được biết con Smelaya đã quay trở lại.

Sau những chuyến bay lên không trung hơn 100 km rồi rơi xuống đất, mục tiêu tiếp theo của các nhà khoa học Liên Xô là bay vào quỹ đạo trái đất nhiều ngày. Đó là trường hợp của con chó Laika (người rao hàng) – tên thật của nó là Kudryavka (Xoắn nhỏ) - nổi tiếng toàn cầu. Laika (3 tuổi, nặng 6 kg) là sinh vật đầu tiên bay trên quỹ đạo trái đất vào ngày 3-11-1957. Chung quanh huyền thoại Laika có nhiều câu chuyện lý thú như sau.

Anh hùng bất đắc dĩ

Website Pravda-RU cho biết chó Laika trở thành anh hùng là hoàn toàn nhờ may mắn. Để chuẩn bị chuyến bay lịch sử này, người ta chọn đến 5 con chó. Tất cả được chở đến sân bay vũ trụ Baikonur. Chúng được các quan chức trong ban lãnh đạo chuyến bay duyệt lần

Phi thuyền Sputnik 2

cuối cùng. Một vị trong ban chọn Laika vì thích cặp mắt dễ thương. Các vị khác cũng đồng ý như vậy. Đồng thời họ cũng biết chọn nó tức là giết nó.

Phi thuyền Sputnik 2 không mang theo thiết bị trở về trái đất. Theo dự kiến, Laika có thể sống trong một tuần. Thực phẩm, nước uống và khí ôxy đã được tính toán cung cấp đủ trong khoảng thời gian đó. Để con chó không chết trong đau đớn cùng cực sau khi cạn nguồn dưỡng khí, các nhà thiết kế bố trí sẵn một ống tiêm thuốc độc giúp nó chết nhanh chóng. Nhưng thực tế đã không diễn ra như dự kiến.

Tài liệu của Cơ quan Không gian Mỹ (NASA) cho biết Laika được đặt trong phi thuyền Sputnik 2 từ ngày 31-10, tức ba ngày trước khi phóng. Hai trợ lý có nhiệm vụ theo dõi tình trạng sức khỏe của Laika qua các máy cảm biến cho biết nó không được thoải mái vì cabin quá chật chỉ cho phép nó nằm hoặc đứng một chỗ, ăn uống bài tiết đều rất gò bó. Khi bay, nhịp tim của nó tăng gấp ba lần. Khi đạt trạng thái không trọng lượng, nhịp tim chỉ trở lại bình thường sau một thời gian dài hơn lúc tập ở mặt đất. Điều này chứng tỏ nó bị stress.

Laika chết lúc thế nào cũng không rõ ràng. Năm 1999, nhiều nguồn tin Nga nói rằng nó sống được 4 ngày. Tháng 10-2002, tiến sĩ Malashenkov, một trong những người phụ trách chuyến bay Sputnik 2, khẳng định Laika chết trong khoảng 5-7 tiếng đồng hồ sau khi phóng vì stress và nhiệt độ trong khoang cabin quá nóng.

Dù cho Laika hy sinh, cuộc thử nghiệm chứng minh rằng một sinh vật có thể sống sót trong khi bay trên quỹ đạo trái đất trong tình trạng không có trọng lực, dọn đường cho các chuyến bay có người sau này.