Hroa - Cây đàn tình yêu

Ở thôn Phú Túc, xã Hòa Phú, Hòa Vang (TP Đà Nẵng) có một số người già Cờ Tu chơi được đàn hroa, như già Cần, già Lương, già Cảnh... Cây đàn hroa gần giống như cây đàn cò của người Kinh. Chiều dài toàn bộ cây đàn trên 50 cm, được chia làm hai phần chính: phần đế đàn làm bằng một mảnh gỗ mỏng, gần 1 cm, dài trên 15 cm, có chạm trổ hoa văn họa tiết rất đẹp.

Phần thân đàn gồm một ống lồ ô có đường kính khoảng 3 cm, dài trên 30 cm, đầu dưới được gắn vào đế đàn, phần trên để trống và cũng là nơi chứa cần đàn (cần kéo) khi không sử dụng. Mặt ngoài của ống cũng được trang trí các hình cùng mô-típ với các hoa văn trên áo quần truyền thống của đồng bào Cờ Tu. Gần đầu đàn có một cái chốt bằng tre xuyên qua thân đàn để lên dây đàn, có một dây đàn chạy song song với ống đàn. Ngoài ra, từ chỗ tiếp giáp giữa phần đế và thân đàn, có một sợi chỉ dài hơn cây đàn, cuối sợi chỉ, xuyên qua tâm miếng vỏ trút (vỏ con trút), được cắt theo hình tròn.

Có 2 cách chơi đàn. Cách thứ nhất: Dùng cây cần bằng tre hay nứa kéo qua lại chỗ tiếp giáp giữa dây đàn và thân đàn, đồng thời các ngón tay của bàn tay trái bấm dây đàn, âm thanh phát ra như những cây đàn bình thường khác. Cách thứ hai, là điểm rất đặc biệt và độc đáo của cây đàn này.

Như cách thứ nhất, nhưng người sử dụng có thêm “công đoạn” dùng hai hàm răng cắn miếng vỏ trút và giữ cho sợi chỉ nằm trong tình trạng căng ra đồng thời hát (hát trong khi hai hàm răng vẫn cắn chặt miếng vỏ trút). Âm thanh sẽ lớn hơn và cũng quyến rũ hơn.

Già Lương cho biết: “Tình yêu đôi khi không thể ngỏ bằng lời. Vì thế, trai làng thường dùng cây đàn này để thổ lộ tình cảm với bạn gái”. Ngày trước, ngay giữa làng, làng dựng lên một nhà chòi cao với bốn cây cột bằng kiền kiền lớn, gọi là nhà Mang, đến tối trai làng chưa vợ thường tập trung lên đây để ngủ.

Trường hợp có hai người “để ý” nhau, họ hẹn hò và mang theo cây đàn hroa, trèo lên chòi hoặc ra khe suối... để chơi đàn nhằm thổ lộ “tâm tư tình cảm” của mình, tha hồ mà “hát không há miệng”!. Thêm một điểm độc đáo nữa của đàn hroa là có thể chơi hai người, trai kéo đàn và luyến láy âm thanh, gái ngậm miếng vỏ trút vào răng và hát, môi có thể mở để âm thanh từ miệng thoát ra, nhưng răng thì phải cắn chặt miếng vỏ trút. Vì sợi chỉ ngắn, nên khoảng cách giữa người nam và người nữ gần hơn, họ có cơ hội để thông cảm, quyến luyến. Hai tâm hồn hòa quyện vào nhau, lâng lâng, bồng bềnh trong lời ca tiếng nhạc.

“Người biết chơi đàn hroa hiện nay rất hiếm, lớp trẻ bây giờ không chịu học, có nguy cơ thất truyền” - già Alăng Cần trầm ngâm.