20 tác giả sân khấu TP HCM với hành trình trở về căn cứ Đồng Tháp

Ngày 11-8, khi sương sớm còn đọng trên tán tràm, nước kênh loang ánh bạc, trong không gian xanh ngút của Xẻo Quýt – căn cứ cách mạng vang bóng một thời – đoàn tác giả sân khấu TP HCM như bước ngược về những năm tháng đạn bom và lòng dân che chở.

Tác giả sân khấu - Hành trình ký ức

Dẫn đầu đoàn là đạo diễn Tôn Thất Cần, Phó Chủ tịch thường trực Hội Sân khấu TP HCM, cùng 19 tác giả sân khấu nổi tiếng. Trong số đó, nhiều gương mặt đã để lại dấu ấn sâu đậm trong đời sống nghệ thuật: Lê Thu Hạnh (tác giả vừa nhận Giải thưởng Nhà nước về VHNT năm 2024), Đức Hiền, Trần Văn Hưng, Nguyễn Thanh Bình, Đăng Minh, Ngọc Trúc, Nguyễn Thu Phương, Trần Kim Khôi, tác giả trẻ Duy Linh, Thùy Dương, Lan Chi…

Trong đoàn còn có NSƯT Lê Diễn, NSƯT Ánh Tuyết, nghệ sĩ tranh cát Trí Đức.

Ở Xẻo Quýt, đoàn không chỉ tham quan các hầm bí mật, đường mòn ngập nước mà còn được nghe lại câu chuyện về những người dân Đồng Tháp nuôi giấu cán bộ, lấy chính thân mình che chở cách mạng. "Căn cứ lòng dân" – cụm từ ấy không chỉ là di tích, mà là giá trị tinh thần đã làm nên sức mạnh của cả một thời kỳ.

Từ chất liệu sống đến mạch nguồn sáng tác

Nhiều tác giả chia sẻ, chuyến đi này gợi mở nhiều ý tưởng kịch bản mới. Với họ, Xẻo Quýt không chỉ là một trang sử, mà còn là biểu tượng cho sự bền bỉ, thủy chung – những phẩm chất rất cần được khắc họa trong sân khấu hôm nay.

Đạo diễn Tôn Thất Cần nhấn mạnh: "Chúng tôi tìm đến những nơi này không phải để hoài niệm một cách tách rời, mà để lắng nghe mạch nguồn đang chảy trong lòng đất, lòng người. Sân khấu cần nguồn sống thật để thổi hồn vào tác phẩm".

Tác giả Lê Thu Hạnh xúc động chia sẻ: "Tôi đã viết nhiều kịch bản về chiến tranh, nhưng đứng ở Xẻo Quýt hôm nay, tôi mới thật sự cảm nhận được thế nào là "căn cứ lòng dân". Đằng sau những chiến công là vô số câu chuyện hy sinh lặng lẽ. Tôi nghĩ mình cần tìm cách đưa những con người vô danh ấy lên sân khấu, để họ được sống mãi trong ký ức tập thể".

Tác giả Nguyễn Thu Phương cho rằng chuyến đi này không chỉ bổ sung tư liệu mà còn khơi dậy một cảm xúc sáng tác rất khác: "Xẻo Quýt và Gáo Giồng cho tôi thấy sức mạnh của sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên. Những câu chuyện từ đất, từ rừng và từ tiếng chim trời sẽ là chất liệu quý để chúng tôi viết nên những kịch bản vừa mang hơi thở lịch sử, vừa đậm chất Nam Bộ".

Tác giả sân khấu với nhịp sống xanh ở Gáo Giồng

Rời Xẻo Quýt, đoàn đến Khu sinh thái Gáo Giồng – "lá phổi xanh" của Đồng Tháp Mười. Ngồi trên những chiếc xuồng ba lá, các tác giả được chèo qua rừng tràm, lắng nghe tiếng chim trời vang vọng. Hệ sinh thái nơi đây là ngôi nhà của hàng chục loài chim nước quý, cùng thảm thực vật đặc trưng của vùng đất ngập nước.

Không ít tác giả trong đoàn đã rút sổ tay, phác nhanh vài nét về cảnh sắc và con người. Những hình ảnh đời thường – người chèo đò mặc áo bà ba màu cánh sen, tiếng nước vỗ mạn xuồng, hương tràm ngan ngát...có thể sẽ trở thành chi tiết sống động trong những kịch bản mai này.

Kết nối hiện tại – quá khứ – tương lai

Chuyến đi thực tế ngày 11-8 không chỉ là một chuyến tham quan. Đó là hành trình của những người cầm bút trở về với ký ức chiến tranh, cảm nhận sức sống từ thiên nhiên, và tìm lại cảm hứng sáng tác.

Ở Xẻo Quýt, họ chạm vào lịch sử. Ở Gáo Giồng, họ chạm vào nhịp sống hôm nay. Từ căn cứ lòng dân đến rừng tràm chim hót, tất cả hòa thành một câu chuyện chung: câu chuyện về sức sống bền bỉ của con người và vùng đất Nam Bộ.

Và chính những câu chuyện này sẽ, bằng bàn tay và trái tim của người sáng tác kịch bản sân khấu, trở thành những vở diễn chạm đến trái tim khán giả, nối liền hiện tại với quá khứ.

Anh Nguyễn Bảo Trường, nhân viên Phòng nghiệp vụ Khu di tích Xẻo Quýt tốt nghiệp Đại học Đồng Tháp, về công tác tại đây với vai trò hướng dẫn viên được 3 năm. Anh cho biết: "Khu di tích Xẻo Quýt rộng 63 ha, từng là căn cứ Tỉnh ủy Kiến Phong giai đoạn 1960-1975. Nơi đây xưa kia là vùng đất sình lầy, đầy cỏ dại, muỗi, đỉa và nhiễm phèn nặng.

Để tồn tại, cán bộ và nhân dân vừa chiến đấu vừa trồng cây gây rừng, cải tạo địa hình để tránh sự phát hiện của địch. Hôm nay, những cây tràm hơn 60 năm tuổi vẫn đứng đó, như những cột mốc sống ghi dấu lòng dân che chở Đảng, chứng nhân cho sự kiên gan bền chí".

Tác giả sân khấu, đi giữa dấu tích chiến tranh

Các tác giả được dẫn qua những công sự chữ Z, hầm bí mật kiểu "cá trê" phải lặn dưới nước mới vào được, những hố bom sâu rộng in dấu sức công phá của "Thần sấm" F105. Mỗi điểm di tích đều gắn với một câu chuyện cụ thể: hầm bí mật của Bí thư Tỉnh ủy Trần Anh Điền, hội trường Tỉnh ủy nơi đêm 15-4-1975 diễn ra lễ tiếp nhận mệnh lệnh tổng công kích, hay lò rèn tận dụng xác máy bay để chế tác dao, lược cho cán bộ.

Nhiều người trong đoàn không giấu được xúc động khi nghe kể về "bãi ngù" – những tử địa gài lựu đạn chống trực thăng, xe tăng, bộ binh.

Chiến thuật ấy vừa bảo vệ căn cứ, vừa gieo vào lòng kẻ địch nỗi sợ hãi thường trực. Nguồn cảm hứng cho sáng tác sân khấu Đối với những tác giả sân khấu, từng chi tiết nhỏ như chiếc võng dù trong nhà Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Thế Hữu, hay tấm ảnh Bác Hồ được vẽ bằng sơn Bạch Tuyết trên giấy cô-tông giữa thời bom đạn, đều là chất liệu quý giá.

Đó không chỉ là tư liệu lịch sử mà còn chứa đựng giá trị nhân văn – những câu chuyện về con người giữa chiến tranh, sống, làm việc, mơ ước và cống hiến.

Tác giả trẻ Duy Linh chia sẻ: "Tận mắt nhìn thấy, tận tai nghe kể mới thấy sức sống và tinh thần sáng tạo của cha ông ta lớn đến nhường nào. Đây chính là nguồn năng lượng để chúng tôi chuyển hóa thành tác phẩm, đưa lịch sử đến gần khán giả, nhất là lớp trẻ. Tôi ít có cơ hội tích lũy chất liệu để viết nên đây là chuyến đi rất ý nghĩa đối với tác giả trẻ".

Từ di tích đến sân khấu – nối dài ký ức

Khu di tích Xẻo Quýt hôm nay không chỉ là "địa chỉ đỏ" để giáo dục truyền thống, mà còn là không gian văn hóa – sinh thái độc đáo. Anh Nguyễn Bảo Trường cho biết từ đầu năm đến nay, rất đông bạn trẻ đến Xẻo Quýt tham quan, quay Tiktok và quảng bá hình ảnh khu di tích này với niềm tự hào của thế hệ trẻ.

Với các văn nghệ sĩ, đó là mạch nguồn cảm hứng để kể lại câu chuyện của một vùng đất đã từng là "trường bắn" giữa đồng nước, nhưng vẫn xanh rì màu tràm và ấm áp nghĩa tình quân dân.